Dentonet
PACJENT
E-mail
WYBIERZ KATEGORIĘ
Leczenie zachowawcze i endodoncja
Protetyka i implantologia
Stomatologia estetyczna
Ortodoncja
Periodontologia
Higiena i zdrowie jamy ustnej

Próchnica, definicja, rodzaje, etiologia

Publikacja:

Próchnica, definicja, rodzaje, etiologia

Próchnica zębów jest jedną z najszerzej rozpowszechnionych chorób na świecie. Bez wątpienia trudno znaleźć człowieka, który nie miałby przynajmniej jednego zaatakowanego przez nią zęba.

Próchnica zębów jest chorobą polegającą na deminaralizacji oraz preotelitycznym rozpadzie twardych tkanek zęba.

Skłonność do próchnicy jest związane z umiejscowieniem ubytków próchnicowych. Przy umiarkowanej skłonności próchnica rozwija się w bruzdach trzonowców i dołka anatomicznych. Przy średniej skłonności próchnica rozwija się na powierzchniach stycznych zębów trzonowych i przedtrzonowych, a przy dużej podatności ubytki próchnicowe pojawiają się na zębach przednich, które zazwyczaj są wolne od próchnicy.

Na wstępie naszych rozważań na temat stomatologii zachowawczej, aby móc zrozumieć dalszą część, czyli leczenie zębów objętych próchnicą warto przyjrzeć się rodzajom próchnicy. Jest ważne ponieważ inaczej leczy się próchnicą średnią a inaczej głęboką z obnażonym nerwem.

Ze względu na szybkość rozwoju, próchnicę zęba można podzielić na:

– Próchnicę ostrą

– Próchnicę przewlekłą,

– Próchnicę zatrzymaną

– Próchnicę kwitnącą.

Próchnica ostra najczęściej dotyczy osób młodych, u których szkliwo jest jeszcze słabo zmineralizowane, zębina natomiast ma szerokie kanaliki zębinowe, które stwarzają dogodny dostęp dla bakterii, a co za tym idzie próchnica rozwija się bardzo szybko.

W próchnicy przewlekłej jest odmiennie. Występuje ona raczej u dorosłych. Przebiega wolno, na skutek odkładania się zębiny wtórnej, która spowalnia przebieg procesu próchnicowego.

Czasami, z niewyjaśnionych przyczyn, przewlekle postępujący proces próchnicowy ulega zatrzymaniu. Jest to tzw. próchnica zatrzymana. Związana ona jest z efektywniejszymi zabiegami higienicznymi, które pacjent wdrożył.

Próchnica kwitnąca to szybki rozwój próchnicy obejmujący wiele zębów jednocześnie, w miejscach, które są zwykle wolne od próchnicy. Przyczynami tego typu próchnicy może być wiele: zła higiena, jedzenie dużych ilości słodyczy, zmniejszona ilość śliny, wrodzona wady budowy zęba np.: niedorozwój szkliwa i/lub zębiny. Ubytki są rozległe, są zabarwienia mlecznego lub ciemnego i są wrażliwe na szereg bodźców zewnętrznych.

U dzieci spotyka się często próchnicę butelkową, która jest odmianą próchnicy kwitnącej. Spotyka się ją u dzieci, które zasypiają z butelką słodkiego napoju lub mleka, lub kiedy matki podają dzieciom smoczek umoczony w syropie w celu uspokojenia.

Bardzo często będąc na wizycie u stomatologa słyszymy pojęcia próchnicy pierwotnej i wtórnej. Lekarz wykonując badanie diagnostyczne zębów mówi np.: że w 6 jest próchnica wtórna. Otóż co to znaczy. Próchnica wtórna najczęściej jest wynikiem błędów jatrogennych, czyli błędów popełnionych przez lekarza podczas leczenia takiego zęba. Wszystko zależy od dokładności opracowania ubytku jak i rodzaju użytego materiału. Natomiast próchnica pierwotna to samoistny proces prowadzący do powstania ubytku w zębie.

Bardzo ważną rzeczą są rodzaje próchnicy pierwotnej, które mówią nam jak daleko proces próchnicowy postąpił.

1) Próchnica początkowa – jest to kredowo-białe odwapnienie powierzchni zęba tworzące plamę próchnicową. W tej fazie nie stwierdza się ubytku tkanek twardych zęba.

2) Próchnica powierzchowna – gdzie ognisko próchnicowe zaatakowało wyłącznie szkliwo zęba

3) Próchnica średnia – próchnica objęła swoim zasięgiem zarówno szkliwo jak i zębinę,

4) Próchnica głęboka – ognisko próchnicowe obejmuje szkliwo i znaczną część zębiny, a odgległość do nerwu jest niewielka. Niekiedy zdarza się do odsłonięcia nerwu podczas opracowywania takiego głębokiego ubytku.

Trzeb jeszcze wspomnieć o próchnicy atypowej, która charakteryzuje się tym, że ząb pozbawiony jest nerwu, czyli jest próchnica zębów leczonych wcześniej kanałowo.

Etiologia próchnicy

Obecnie przyjmuje się, że rozwój próchnicy uwarunkowany jest współwystępowaniem czterech czynników etiologicznych:

– bakterie płytki nazębnej,

– cukry obecne w jamie ustnej,

– podatność zęba,

– czas

Głównym czynnikiem etiologicznych próchnicy zębów są bakterie płytki nazębnej.

W 1960 roku przeprowadzono doświadczenia na szczurach. Grupę szczurów wyjęto z macicy w drodze cesarskiego cięcia i hodowano w warunkach jałowych dietą wysoko węglowodanową. Druga grupa karmiona była taką samą dietą w warunkach niejałowych. Okazał się, że u szczurów hodowanych jałowo nie doszło do powstania próchnicy, w przeciwieństwie do szczurów karmionych niejałowo. Badania te dają niezbity dowód na udział bakterii w powstaniu próchnicy.

W jamie ustnej człowieka obecnych jest na stałe około 50 miliardów bakterii należących do 300 gatunków. Nie wszystkie jednak biorą udział w niszczeniu tkanek zęba. Żeby można było uznać bakterie za próchnicotwórcze, muszą one posiadać pewne cechy tzn. produkować kwasy na drodze hydrolizy cukrów, dobrze tolerować kwaśne środowisko i tworzyć tzw. cukry zewnątrzkomórkowe (glukan i fruktan). Obecnie za najbardziej próchnicotwórczy gatunek bakterii uważany jest Streptococcus mutan i Lactobacilus acidophilus.

Właśnie te próchnocotwórcze bakterie tworzą miękką płytkę nazębną. Przylega ona ściśle do powierzchni zęba, a tworzy się w kilka minut po oczyszczeniu zębów. Na samym początku na powierzchni umytego zęba pojawia się tzw. błonka nabyta, która zbudowana jest wyłącznie z substancji pochodzenia ślinowego, a przede wszystkim glikoprotein. Dopiero później, dzięki dużej adhrencji błonki nabytej przyczepiają się bakterie. Z początku są to ziarniniaki, paciorkowce. W ciągu kilku dni błonka nabyta staje się dojrzałą płytką nazębną.

Węglowodany (cukry)

Związek między intensywnością próchnicy, a częstością i ilością spożywanych węglowodanów znany był od dawna. Pokarmy i napoje zawierające dużo cukru powodują szybki spadek pH płytki nazębnej, który aktywuje proces demineralizacji szkliwa. Niebezpieczne dla zębów są dwucukry – sacharoza, maltoza, laktoza oraz cukry proste – glukoza i fruktoza – stanowią one bowiem najlepszy substrat dla fermentacji bakteryjnej. Najgroźniejszym cukrem jest sacharoza, mniejszy mają glukoza, maltoza, fruktoza. Najmniej szkodliwym jest wielocukier skrobia, gdyż w jamie ustnej nie dochodzi do jej całkowitego rozkładu.

Po zjedzeniu pokarmów, które są słodkie, płytka nazębna pozostaje kwaśna około 60 minut, a następnie jej pH wraca do poziomu 6,5. Dlatego często spożywanie cukrów może powodować utrzymywanie się płytki poziomie krytycznym 5,0, co powoduje szybki proces demineralizacyjny i próchnicowy.

Podatność zęba

Na podatność zęba na próchnicę wpływa budowa anatomiczna oraz od ilościowego stosunku związków budujących zrąb zęba.

Do miejsc anatomicznych, które są szczególnie narażone na próchnicę zaliczamy dołki i bruzdy na powierzchniach żujących zębów trzonowych i przedtrzonowych, powierzchnie styczne, okolice przyszyjkowe. Jeśli chodzi o zrąb zęba duży wpływ ma ilościowy stosunek związków organicznych i nieorganicznych. Im więcej tego drugiego składnika tym ząb jest mniej narażony na próchnicę. Szkliwo zęba składa się z 96% związków nieorganicznych, głownie hydroksyapatytu oraz 4% substancji organicznych. W zębinie natomiast część organiczna stanowi 55% a nieorganiczna 45%. Dlatego prawidłowy skład ilościowy i właściwy stopień mineralizacji powoduje większą odporność na próchnicę. Twarde tkanki zęba kształtują się od 4 tygodnia życia płodowego w procesie zwanym odontogenezą do około 20 roku życia kiedy dobiega końca rozwój zębów mądrości. W związku z tym bardzo ważne jest w ty okresie dostarczyć organizmowi niezbędnych składników budulcowych tj. białka, witaminy A, C, D, wapń, fosfor, pierwiastki śladowe (fluor). Zobacz więcej na temat żywienia a stan zdrowia zębów i jamy ustnej w Vademecum.

Czas

Trudno konkretnie powiedzieć ile potrzeba czasu do rozwoju próchnicy a później ubytku. Czas ten uzależniony jest również od ilości śliny. Jeżeli ilość śliny będzie prawidłowa to rozwój procesu próchnicowego może trwać kilka miesięcy, lat, lub może nie rozwinąć się wcale. Jeśli natomiast wystąpi niedobór śliny, proces próchnicowy postępuje bardzo szybko.


POWIĄZANE ARTYKUŁY

zdrowie jamy ustnej2
Pacjenci nie wiedzą, jak groźna dla zdrowia jest próchnica Asysta

Serwis Dentistry IQ przypomina, że leczenie chorób jamy ustnej to nie „medycyna drugiej kategorii”, a ignorowanie problemów stomatologicznych może mieć tragiczne konsekwencje. We wrześniu 2023 roku amerykańskie media szeroko komentowały śmierć byłego...

profilaktyka próchnicy - Dentonet.pl
Próchnica w przedszkolu - siedem-osiem zębów do leczenia Pacjent

Gazeta Wyborcza w Łodzi alarmuje, że jeszcze 20 lat temu łódzkie 12-latki miały przeciętnie trzy-cztery zęby zaatakowane próchnicą. Natomiast teraz jest to średnio siedem-osiem zębów do leczenia. Dla Wyborczej sytuację komentuje Małgorzata Lindorf, ...

jagody
Jagody i żurawina pomogą w walce z próchnicą? Asysta

Badania przeprowadzone przez naukowców z University of Queensland w Brisbane i University of Bristol w Wielkiej Brytanii dowiodły, że substancje zawarte w jagodach oraz żurawinie mogą pomagać w zapobieganiu próchnicy. Hamują one namnażanie bakterii w...

ROZWIŃ WIĘCEJ
ciaza
Niedobory żelaza u kobiet w ciąży a próchnica u dzieci Lekarz

Naukowcy z Rochester Institute of Technology (RIT) oraz University of Rochester Medical Centre podjęli się zbadania różnorodnych czynników żywieniowych w okresie ciąży i niemowlęctwa (np. niedoboru żelaza w diecie), które mogą skutkować występowaniem...

leczenie stomatologiczne7
Dlaczego pacjent z próchnicą zwleka z wizytą u dentysty? Lekarz

Badanie przeprowadzone z udziałem 315 pacjentów z Tanzanii wykazało jakie przyczyny stoją za tym, że osoby cierpiące z powodu próchnicy zębów opóźniają poszukiwanie lekarza stomatologa. Jego wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym „Interna...

dzieci1
Anglia: próchnica u dzieci i brak dostępu do dentysty NHS Lekarz

Najnowsze badanie potwierdziło, że nieleczona próchnica zębów wciąż stanowi poważny problem zdrowotny angielskich dzieci. Nie może to dziwić, skoro połowa najmłodszych pacjentów żyjących na terenie Anglii nie ma dostępu do lekarza stomatologa Narodow...

profilaktyka prochnicy
NYU Dental walczy z próchnicą wśród uczniów w New Hampshire Lekarz

Szkoła Stomatologii Uniwersytetu Nowojorskiego (The New York University College of Dentistry) otrzymała nagrodę w wysokości 1 miliona dolarów za realizację programu zapobiegania próchnicy pod nazwą CariedAway. Obejmuje on badania przesiewowe i leczen...

hospitalizacje u dzieci - Dentonet.pl
Próchnica przyczyną sepsy zębopochodnej u dzieci Lekarz

Do Świętokrzyskiego Centrum Pediatrii co roku trafia kilkoro dzieci z bardzo zaawansowanymi zakażeniami próchniczymi. W placówce leczono nawet małych pacjentów z sepsą zębopochodną. W ostatnim czasie w Świętokrzyskim Centrum Pediatrii pojawił się 11...

prochnica u dzieci
Próchnica u dziecka? Do dentysty zapraszamy... za 5 lat! Lekarz

Serwis internetowy The Dentist.co.uk opisał przypadek kilkulatki z Wielkiej Brytanii, która zmaga się z bardzo zaawansowaną próchnicą. Powodem niepodejmowania leczenia u dziecka jest problem z dostępem do lekarza stomatologa Narodowej Służby Zdrowia ...

komputer a próchnica
Próchnica idzie w parze z uzależnieniem od Internetu Lekarz

Chociaż uzależnienie od Internetu to coraz powszechniejszy problem osób z niemal każdej grupy wiekowej, najczęściej dotyczy młodzieży, a nawet dzieci. Poza wszelkimi innymi negatywnymi skutkami zdrowotnymi, psychologicznymi czy społecznymi, uzależnie...

prochnica
Blackpool: piętrowe tramwaje, piękne plaże i... próchnica Lekarz

Położone na północnym-zachodzie Anglii Blackpool słynie z szerokich piaszczystych plaż, unikalnych dwukondygnacyjnych tramwajów oraz Blackpool Tower – konstrukcji z 1894 roku inspirowanej architekturą Wieży Eiffla. Mniej chlubną stronę miasta w hrabs...