Potrzeby informacyjne stomatologów a internet

O tym, że Internet stał się w ostatnich latach jednym z ważniejszych i popularniejszych narzędzi zdobywania informacji nie trzeba już chyba nikogo przekonywać. Praktycznie każda dziedzina wiedzy jest reprezentowana w sieci. Istnieje wiele specjalistycznych serwisów, które w mniej lub bardziej profesjonalny sposób zajmują się dostarczaniem informacji dla poszczególnych grup zawodowych. Oczywiście wyjątkiem nie jest tu stomatologia.

Jedną z nauk szczególnie zainteresowanych badaniem różnych grup zawodowych pod kątem możliwości zaspokojenia ich potrzeb informacyjnych z wykorzystaniem Internetu jest informacja naukowa. Badania przeprowadzane przez specjalistów z tej dziedziny mogą być wykorzystywane także przez twórców specjalistycznych serwisów internetowych (portali tematycznych). Zazwyczaj są to badania ankietowe i ich wyniki służą do budowy tzw. profili użytkowników, na podstawie, których tworzy się nowe i przebudowuje już istniejące serwisy. Zaspokojenie potrzeb informacyjnych z jednej strony powinno się przyczynić do ciągłego podnoszenia jakości usług stomatologicznych, z drugiej zaś strony pozwala osiągnąć cele określone przez właścicieli i twórców serwisów internetowych.

Prezentowane tutaj badanie zostało przeprowadzone w ramach pracy magisterskiej pisanej w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ pt.: „Internet jako źródło informacji dla lekarzy stomatologów prowadzących indywidualną praktykę lekarską”.

Kwestionariusz ankiety opublikowany został w formie dokumentu elektronicznego na jednym z serwerów UJ. Dzięki specjalnie zastosowanej technologii każdy respondent mógł na nią odpowiedzieć tylko raz, uniemożliwiono także dostęp do kwestionariusza osobom przypadkowym. W ankiecie pytano o przydatność (w pracy zawodowej) dostępu do poszczególnych zasobów internetowych. Zatem należy pamiętać, iż prezentowane wyniki badania nie są rankingiem oglądalności czy też plebiscytem popularności wymienianych zasobów. Powinno się je rozumieć tylko jako postulaty środowiska stomatologicznego wobec instytucji prowadzących poszczególne serwisy.

WYNIKI BADANIA

Badanie zostało przeprowadzone w dniach od 18 stycznia do 15 maja 2002 r. Do celów badawczych zgromadzono 642 adresy poczty elektronicznej udostępnione w różnych internetowych bazach teleadresowych. W rzeczywistości jednak do adresatów nie dotarło 9,5 % listów z prośbą o udział w badaniach, spowodowane było to przyczynami niezależnymi od badającego (np. błędnie wprowadzony do bazy adres poczty elektronicznej, nieaktualny adres e-mail, itp.). Zatem do udziału w badaniu zaproszono 581 lekarzy stomatologów posiadających własny adres poczty elektronicznej. Kwestionariusz ankiety wypełniło 110 lekarzy stomatologów prowadzących indywidualną praktykę lekarską.

Wyniki badania przedstawiono w postaci tabel.

Tabela 1: Ocena przydatności dostępu do stron WWW różnych instytucji (dane w %)

W obecnej, zbiurokratyzowanej rzeczywistości wszyscy zobligowani są do korzystania z usług i współpracy z różnego rodzaju instytucjami. Dlatego też można zauważyć, iż respondenci są najbardziej zainteresowani ułatwianiem im dostępu do stron WWW instytucji, z którymi zobligowani są współpracować. Instytucje te mogą wywierać bezpośredni wpływ na działalność zawodową badanych.

Każdy lekarz, aby prowadzić praktykę lekarską zobowiązany jest należeć do samorządu zawodowego, którego organami są izby lekarskie. Nie dziwi więc, że aż 26,36% badanych uznaje za przydatny a 22,72% za bardzo przydatny dostęp do serwisów internetowych poszczególnych izb lekarskich. Także wszystkie osoby prowadzące działalność gospodarczą w różnym stopniu są petentami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz urzędów skarbowych. Dlatego też zrozumiałym wydaje się chęć korzystania ze stron WWW tych instytucji – w stosunku do ZUS liczba wskazań „przydatne” wyniosła 24,54%, a „bardzo przydatne” – 14,54%. Natomiast w odniesieniu do urzędów skarbowych te wartości wyniosły odpowiednio 31,81% i 10%.

Innego typu instytucjami są kasy chorych, z nimi lekarz nie musi współpracować. Jednak ze względu na to, iż kasy chorych finansują znaczną część leczenia stomatologicznego społeczeństwa współpraca z nimi może przynieść lekarzom wymierne korzyści finansowe. 34,54% badanych określiło dostęp do nich jako przydatny, a 21,81% jako bardzo przydatny.

Udział w stowarzyszeniach fachowych jest dobrowolny. Funkcje stowarzyszeń lekarskich są bardzo różne i zależą głównie od potrzeb danego środowiska medycznego. Między innymi ich zadaniem jest reprezentowanie interesów stomatologów, a także mogą być one postrzegane jako swoiste „związki zawodowe” tej społeczności. Dostęp do stron WWW stowarzyszeń stomatologicznych 37,27% respondentów określiło jako bardzo przydatny, a 36,36% jako przydatny. Nieco inaczej sytuacja przedstawia się w odniesieniu do stron internetowych innego typu stowarzyszeń lekarskich: „bardzo przydatne” – tylko 7,27%, „przydatne” – 36,36%.

Wydzielić można także instytucje, z którymi w bezpośredni sposób lekarze nie współpracują. Działania tych instytucji jednak mają bezpośredni lub pośredni wpływ na działalność zawodową stomatologów. Do tego rodzaju instytucji zalicza się Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Ministerstwo Finansów. Bezpośrednio na badanych wpływają działania podejmowane w MZiOS dlatego 30,9% ankietowanych uznało korzystanie ze strony tego ministerstwa za przydatne, a za bardzo przydatne 17,27%. Pomimo tego, iż Ministerstwo Finansów decyduje o wymogach dotyczących prowadzenia księgowości oraz o wymiarze, rodzajach i sposobach uiszczania podatków, korzystanie z serwisu MF jest uznawane za mało przydatne przez 36,36% respondentów, a za nieprzydatne 12,72% (natomiast za bardzo przydatne zaledwie 6,36%). Przypuszczalnie tak niska deklarowana przydatność strony MF może wynikać z tego, że ankietowani mogą znaleźć więcej interesujących ich zagadnień dotyczących rozliczeń z fiskusem na lokalnych serwisach WWW urzędów skarbowych.

Tabela 2: Ocena przydatności dostępu do różnych aktów prawnych opublikowanych w Internecie (dane w %)

Prowadzenie prywatnego gabinetu lekarskiego wiąże się z koniecznością przestrzegania wielu aktów prawnych. Są to nie tylko akty ściśle regulujące sprawy medyczne, ale także dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej, czy odpowiednich warunków sanitarnych.

Ponad połowa badanych zainteresowana jest zdobywaniem informacji prawnych w Internecie o zawodzie lekarza stomatologa i wskazała tego typu źródła jako bardzo przydatne (54,54%), jako przydatne – 33,63%. Nieco mniejszym zainteresowaniem cieszą się dokumenty omawiające zasady specjalizacji lekarzy stomatologów, za bardzo przydatne uznało je 26,36%, a za przydatne 35,45% badanych.

Dla prowadzenia własnego gabinetu stomatologicznego wymagane jest zachowanie odpowiednich warunków sanitarnych, dlatego też 43,63% respondentów uznało informacje prawne o tej tematyce w Internecie za bardzo przydatne, natomiast 37,27% za przydatne. Obligatoryjne dla wszystkich lekarzy stomatologów jest prowadzenie odpowiedniej dokumentacji medycznej, stąd wielu ankietowanych wskazało, że akty prawne regulujące to zagadnienie są bardzo przydatne (41,81%) i przydatne (40%).

Spośród badanych 36,36% uznało za bardzo przydatne, a 38,18 za przydatne wszelkiego rodzaju informacje prawne z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej. Ze względu na swoją powszechność podobnym zagadnieniem prawnym jest ubezpieczenie zdrowotne, dlatego 48,18% respondentów zadeklarowało chęć korzystania z tych danych określając je jako przydatne. Świadcząc usługi medyczne dla ludności w oparciu o umowę z kasami chorych stomatolodzy zobowiązani są do znajomości wykazu podstawowych lub bezpłatnych świadczeń zdrowotnych, stąd 27,27% uznaje dostęp do tych danych za bardzo przydatny, a 31,81% za przydatny.

Tabela 3: Ocena przydatności dostępu do znajdujących się w Internecie informacji związanych z kształceniem (dane w %)

Analizując preferencje dotyczące dostępu do stron WWW oferujących różne usługi edukacyjne z dziedziny stomatologii można zauważyć, że ogromnym zainteresowaniem cieszą się uzupełniające formy kształcenia.

Duża rozpiętość ocen jest w przypadku dostępu do serwisów WWW dotyczących studiów stomatologicznych, w zasadzie wśród wskazanych ocen nie można wyróżnić wartości dominującej.

Największym zainteresowaniem respondentów cieszą się informacje o różnego rodzaju kursach i szkoleniach specjalistycznych, aż 60% uznało te dane za bardzo przydatne oraz 24,54% za przydatne. Natomiast informacje o stałych formach uzupełniania wiedzy jakim między innymi jest kształcenie podyplomowe oceniane są jako bardzo przydatne przez 32,72%, a jako przydatne 42,72% badanych.

Wyniki tych badań pozwalają na wyciągnięcie wniosku, że stomatolodzy to grupa zawodowa bardzo silnie dążąca do zdobywania informacji o możliwościach stałego podnoszenia swoich kwalifikacji.

Tabela 4: Ocena przydatności dostępu do internetowych publikacji oraz do internetowych informacji o publikacjach tradycyjnych (dane w %)

Zarówno różnego rodzaju publikacje stomatologiczne, jak i z dziedzin pokrewnych służą podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Dla lekarzy stomatologów prowadzących własną praktykę lekarską ważny jest dostęp do jak największej ilości fachowych publikacji w Internecie. Nie mniej istotna jest możliwość zdobywania informacji o specjalistycznych publikacjach dostępnych na nośnikach tradycyjnych za pośrednictwem Internetu.

Analizując dane przedstawione w tabeli 4 można wyciągnąć wniosek, że lekarze stomatolodzy są bardzo zainteresowani samodzielnym pogłębianiem swojej wiedzy poprzez lekturę fachowych publikacji. Świadczy o tym uznanie za bardzo przydatny dostęp do wykazu czasopism stomatologicznych w Internecie – 58,18%, a za przydatny – 28,18%. Interesującym wydaje się chęć korzystania z dostępu do katalogów online bibliotek akademii medycznych (bardzo przydatne – 44,54%, przydatne – 31,81%).

Dane te świadczyć mogą o dużym zainteresowaniu ofertą bibliotek uczelni medycznych, a także o tym, iż stomatolodzy równolegle wykorzystują różne metody dla zdobycia poszukiwanych publikacji. Określenie jako przydatne oferty wydawnictw i księgarni medycznych (44,54%) i bardzo przydatne (25,45%) świadczy o zainteresowaniu dostępnymi na rynku publikacjami.

Obserwuje się trochę mniejsze zainteresowanie dostępem do czasopism medycznych i ofertą wydawnictw i księgarni ogólnych rozprowadzających literaturę medyczną (odpowiednio: bardzo przydatne – 24,54% i 18,18% oraz przydatne 32,72% i 37,27% respondentów).

Tabela 5: Ocena przydatności dostępu do baz danych online (dane w %)

Bazy danych można uznać za bardzo pożądane źródło informacji przez lekarzy stomatologów. Zarówno bazy bibliograficzne, jak teleadresowe oraz bazy leków cieszą się ogromnym zainteresowaniem, odpowiednio jako bardzo przydatne wskazało je ponad połowa badanych (56,36%), 40%, 44,54% badanych. Natomiast jako przydatne określone zostały przez 29,09%, 30,9%, 32,72% respondentów. Szczególnie warto podkreślić chęć posiadania dostępu do bibliograficznych baz danych, sugeruje to duże zainteresowanie piśmiennictwem fachowym.

Tabela 6: Ocena przydatności dostępu do internetowych informacji na temat imprez branżowych (dane w %)

Różnego rodzaju targi, zjazdy i konferencje specjalistyczne pozwalają lekarzom stomatologom zapoznać się z najnowszymi osiągnięciami nauki i techniki – co ma wpływ na jakość usług świadczonych przez prywatne gabinety stomatologiczne. Innym ważnym aspektem tego typu spotkań jest możliwość nawiązania kontaktów handlowych z producentami i dystrybutorami sprzętu – co wpływa na wielkość dochodów jakie przynosi prowadzenie gabinetu.

Większą popularnością cieszą się informacje o krajowych zjazdach, konferencjach i targach stomatologicznych. Za bardzo przydatne uważa je 48,18%, a za przydatne 34,54%. Wiedzę o międzynarodowych spotkaniach fachowych za bardzo przydatną uznało 25,45%, a za przydatne 40% respondentów. Wiązać się to może z tym, że poszukiwanie informacji na temat różnego rodzaju imprez branżowych wynika z chęci uczestnictwa w nich. W przypadku spotkań krajowych nie ma bariery językowej, a także wymagają one mniejszych nakładów finansowych.

Tabela 7: Ocena przydatności dostępu do innych zasobów internetowych (dane w %)

W działalności zawodowej przydatne są także innego rodzaju zasoby internetowe. Oczywistym wydaje się duże zainteresowanie istniejącymi serwisami stomatologicznymi. Ponad połowa respondentów (51,81%) uznała dostęp do nich za bardzo przydatny, a 35,45% za przydatny. Wiąże się to z chęcią szybkiego i łatwego zdobycia informacji na tematy związane z zawodem lekarza stomatologa. Dużą popularnością cieszy się również możliwość dostępu do medycznych list dyskusyjnych. Za przydatną taką możliwość uznało 40% badanych, a za bardzo przydatną 12,72%. Świadczy to o chęci wymiany informacji z innymi przedstawicielami tego zawodu. Nie można wyciągnąć jednoznacznych wniosków jeśli chodzi o przydatność do celów zawodowych serwisów ogólnomedycznych oraz prywatnych stron WWW stomatologów.

Tabela 8: Deklarowana częstotliwość korzystania z Internetu (dane w %)

Spośród badanych 54,54% zadeklarowało, że z Internetu korzysta bardzo często, a 36,36% często. Tylko 9,09% ankietowanych stwierdziło, iż korzysta czasami, a nikt nie zadeklarował, że nigdy nie korzystał z Internetu.

PODSUMOWANIE

Przedstawione wyniki badania ankietowego pokazują z jakiego typu zasobów internetowych chcieliby najczęściej korzystać lekarze stomatolodzy prowadzący indywidualną działalność lekarską. Zebrane dane mogą być dobrym materiałem wyjściowym dla wszystkich instytucji prowadzących działalność informacyjną z wykorzystaniem sieci globalnej (Internetu). Na podstawie prezentowanych wyników właściciele i osoby odpowiedzialne za funkcjonowanie serwisów WWW (nie tylko o tematyce stomatologicznej, lecz także ogólnomedycznej) mogą podnosić ich jakość. Wyższa jakość świadczonych usług informacyjnych przekłada się nie tylko na wyższą oglądalność danego serwisu, ale także może mieć wpływ na ogólną jakość usług medycznych.

Agnieszka Pałka

agnieszka.palka@interia.pl

Agnieszka Pałka jest studentką V roku w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ – specjalizacja: animator w procesie komunikowania. Autorka interesuje się problematyką wykorzystania Internetu przez stomatologów oraz potrzebami informacyjnymi tej grupy zawodowej. Przedstawiony artykuł oparty jest o badanie przeprowadzone w ramach pisanej przez nią pracy magisterskiej pt. „Internet jako źródło informacji dla lekarzy stomatologów prowadzących indywidualną praktykę lekarską”. Od 2002 r. doradza twórcom serwisów internetowych jak podnosić jakość prowadzonych przez nich stron WWW.