Podatek cukrowy – projekt ustawy przyjęty przez radę ministrów

Rząd przyjął przygotowany przez ministra zdrowia projekt tzw. podatku cukrowego, zgodnie z którym dodatkowym opodatkowaniem objęte zostaną słodzone napoje. Eksperci twierdzą jednak, że zamiast opodatkowywać napoje, rząd powinien dążyć do zmniejszania cen zdrowej żywności.

Przyjęta przez rząd ustawa zakłada wprowadzenie opłat od alkoholu sprzedawanego w opakowaniach o objętości do 300 ml oraz słodzonych napojów. Zgodnie z projektem, opłata wynosi 25 zł od litra stuprocentowego alkoholu sprzedawanego w opakowaniach o objętości do 300 ml. Przykładowo oznacza to 1 zł od 100 ml wódki 40% oraz 2 zł od 200 ml wódki 40%. Środki z opłaty trafią w 50% do gmin, a w 50% do NFZ-u na edukację, profilaktykę oraz świadczenia w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Opłata będzie pobierana w momencie sprzedaży do sklepu (opłata dotyczy alkoholu przeznaczonego do spożycia poza punktem sprzedaży).

Opłata od napojów słodzonych

Przyjęty przez rząd projekt zakłada także wprowadzenie opłaty od napojów słodzonych. Dzieli się ona na część stałą i zmienną. Opłata stała to 50 gr za litr napoju z dodatkiem cukru lub substancji słodzącej, dodatek 10 gr za litr napoju z dodatkiem substancji aktywnej (kofeina lub tauryna), zaś opłata zmienna to 5 gr za każdy gram cukru powyżej 5 gramów na 100 ml w przeliczeniu na litr napoju. Dochody z opłaty od napojów słodzonych będą wpływać do NFZ-u i muszą być przeznaczone na działania o charakterze edukacyjnym i profilaktycznym oraz na świadczenia opieki zdrowotnej związane z utrzymaniem i poprawą stanu zdrowia świadczeniobiorców.

– Wiele publikacji naukowych potwierdza relację pomiędzy spożyciem napojów słodzonych cukrem i zwiększonym poborem kalorii, jak również wskazuje istotne statystycznie zmiany otyłości w reakcji na zmiany w spożyciu napojów słodzonych cukrem. Konsumpcja słodkich napojów jest wymieniana jako czynnik wpływający na wzrost epidemii otyłości. Wprowadzanie instrumentów fiskalnych jako narzędzi walki z nadmiernym spożyciem produktów słodzonych wynika z rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), a także ekspertów krajowych, którzy zapisali ich wdrożenie jako część Narodowej Strategii Onkologicznej – czytamy w komunikacie na stronie rady ministrów.

Z opłaty są całkowicie zwolnione napoje będące wyrobami medycznymi, zarejestrowanymi suplementami diety, żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego, preparatami do początkowego żywienia niemowląt oraz wyrobami akcyzowymi. Z opłaty stałej zwolnione są także napoje zawierające co najmniej 20% soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego oraz będące izotonikami zgodnie z rozporządzeniem Komisji UE nr 432/2012.

„Stawki zaproponowane przez polski rząd są bardzo wysokie”

W komunikacie na stronie internetowej rady ministrów przywołano przykłady innych krajów europejskich, w których tzw. podatek cukrowy istnieje już od dawna. To m.in. Dania, Węgry, Portugalia, Estonia i Francja. Eksperci z Rady Dialogu Społecznego zwracają jednak uwagę, że nie wszędzie opodatkowanie przyniosło oczekiwane skutki. – Przykłady Francji oraz Meksyku pokazują, że analogiczne rozwiązania stosowane w innych państwach nie doprowadziły do realizacji ambitnych celów polityki zdrowotnej. Trzeba podkreślić, że zaproponowane przez polskiego projektodawcę stawki są wyjątkowo wysokie, na co wskazuje przegląd stawek stosowanych w innych państwach europejskich. Przykładowo – w Belgii napoje bezalkoholowe zawierające cukier lub substancje słodzące opodatkowane są w przeliczeniu na złotówki stawką 0,5 zł za litr napoju, we Francji – 0,32 zł, zaś na Węgrzech – 0,19 zł – podkreślono.

Strona społeczna Rady Dialogu Społecznego twierdzi, że w przypadku wzrostu cen napojów konsumenci nie zrezygnują z ich spożywania, ale sięgną po tańsze i niestety jeszcze gorsze jakościowo zamienniki. – W konsekwencji jedynymi zauważalnymi efektami zaproponowanych w projekcie ustawy rozwiązań będą wyższe ceny produktów objętych zakresem oddziaływania regulacji, wzrost inflacji oraz negatywne zmiany na rynku pracy spowodowane zmniejszeniem produkcji i zatrudnienia w całym łańcuchu dostaw – dodano.

Zdaniem Rady Dialogu Społecznego, o wiele skuteczniejszym narzędziem kształtowania korzystnych nawyków żywieniowych wśród Polaków byłoby wprowadzenie niższych stawek podatku VAT na produkty prozdrowotne, dopłaty do warzyw i owoców w celu wzrostu ich konsumpcji oraz zwiększenie dostępności zdrowych produktów w szkołach, a przede wszystkim – zagwarantowanie wszystkim uczniom bezpłatnych, zbilansowanych posiłków i wody.

Jako „skandalicznie krótki” określono także okres vacatio legis – ustawa ma bowiem wejść w życie już 1 kwietnia br. Nie daje to przedsiębiorcom żadnych szans na przygotowanie się do nowych przepisów, a w konsekwencji może doprowadzić do zwolnień pracowników. Dla przykładu – w Wielkiej Brytanii vacatio legis w przypadku podatku cukrowego wynosiło… dwa lata.

W szkołach promujących zdrowie w Łodzi w sklepikach można kupić marchewkę, jabłko, musli i inne produkty przyjazne dla organizmu, w tym również dla zębów.

Aleksandra Filipiak-Graczykowska

Fot. Lernerstorod, pixabay.com