Periodontitis

Co to jest przyzębie?

Czym są choroby przyzębia?

Co to jest zapalenie przyzębia (periodontitis)?

Jakie są przyczyny zapalenia przyzębia?

Po czym poznać chorobę przyzębia?

Jak leczy się chorobę przyzębia?

Jak można zapobiegać zapaleniu przyzębia?

Co to jest przyzębie?

Przyzębie jest składową narządu żucia. Dzieli się na przyzębie brzeżne i wierzchołkowe. W skład przyzębia zaliczają się tkanki będące w kontakcie z szyjką zęba, a mianowicie: dziąsło, ozębna, okostna i kość wyrostka zębodołowego oraz cement korzeniowy.

Prawidłowe dziąsło powinno być bladoróżowe. Dzieci z reguły mają nieco jaśniejsze dziąsło niż dorośli, a blondyni jaśniejsze niż bruneci. Dziąsło powinno sięgać do szyjki zęba nie odsłaniając cementu korzeniowego, który pokrywa korzeń zęba.

Ozębna to delikatne lecz w dużej ilości włókienka kolagenowe, które mocują ząb w zębodole. Z jednej strony przyczepiają się do kości wyrostka zębodołowego szczęki lub żuchwy, a z drugiej do cementu korzeniowego. W związku z tym ozębna wypełnia przestrzeń między kością zębodołu a korzeniem, a szerokość jej wynosi 0,2 mm. Właśnie ozębna warunkuje ruchomość fizjologiczną zęba.

Zewnętrzną warstwą kości jest okostna, która jest bardzo bogato unerwiona i unaczyniona.

Czym są choroby przyzębia?

Choroby przyzębia, to wiele jednostek chorobowych, w których zaatakowane są tkanki podporowe zębów, utrzymujące je w zębodołach. Obecnie są one bardzo rozpowszechnione wśród wielu grup ludności. Obserwuje się je u dzieci, młodzieży i dorosłych. Częstość występowania tych schorzeń kwalifikuje je do grupy chorób społecznych.

Badania epidemiologiczne przeprowadzone w Polsce wykazały, że 50% 7-tatków, 75% 12-tatków i 99% ludzi dorosłych ma chore przyzębie. W wyniku tych chorób dochodzi do rozchwiania i utraty zębów, a więc konieczne jest niedopuszczenie do ich rozwoju. Do niedawna uważano, że choroby przyzębia są nieuleczalne, więc nie celowe jest również ich leczenie. Jednak postęp nauki w tej dziedzinie obalił tę teorię.

Co to jest zapalenie przyzębia (periodontitis)?

Typowe zapalenie przyzębia dotyczy osób dorosłych. Rozwija się wolno. Obejmuje dziąsło, ozębną, cement korzeniowy i kość wyrostka zębodołowego. Proces niszczenia przyzębia postępuje skokowo. Krótkotrwałe okresy z gwałtownym pogłębieniem kieszonek i niszczeniem kości (związane z okresowym załamaniem równowagi między działaniem bakterii a systemem obronnym ustroju) przeplatają się z okresem stabilizacji.

W okresie „wybuchów” dominują objawy zapalenia dziąseł. W dłużej trwającym zapaleniu przyzębia występuje zmiana zabarwienia dziąsła, zawsze też następuje zmiana zarysu i położenia dziąsła brzeżnego w stosunku do korony zęba.

Utrata zębów z powodu choroby przyzębia może być rozłożona w czasie, nawet na kilka lat. Choroby przyzębia mają tło bakteryjne, ale u pacjentów z różnymi typami zapaleń przyzębia stwierdza się wiele nieprawidłowości w funkcjonowaniu miejscowych i nierozerwalnie z nimi związanych ogólnych mechanizmów obronnych. Mają więc tu swój udział defekty odpornościowe, które mogą być uwarunkowane genetycznie, przekazywane rodzinnie.

Wyróżniono jeszcze inne, nie tak często występujące postacie zapalenia przyzębia. Dotyczą one dzieci, młodzieży i osób młodych dorosłych.

Zapalenie przyzębia przedpokwitaniowe pojawia się u zdrowych dzieci (prawdopodobnie predyspozycje genetyczne), zwykle przed ukończeniem 5 lat. Choroba dotyczy więc uzębienia mlecznego. Przebieg jest na ogół burzliwy. Początkowe objawy pojawiają się w momencie wyrzynania zębów lub krótko po ich wyrznięciu. W postaci uogólnionej już w wieku 2-3 lat może doprowadzić do utraty uzębienia. W postaci umiejscowionej rozwój choroby zatrzymuje profesjonalne usunięcie płytki i zastosowanie antybiotyku.

Młodzieńcze zapalenie przyzębia uznane jest za chorobę rodzinną. Następuje tu charakterystyczny ubytek kości zębodołów, obejmujący symetrycznie I zęby trzonowe i siekacze. W późniejszym wieku może przybrać postać uogólnioną. Początkowo dziąsła mają wygląd prawidłowy.

Gwałtownie postępujące zapalenie przyzębia pojawia się między pokwitaniem a 35 rokiem życia u osób, które wcześniej nie miały kłopotów z przyzębiem. W fazie ostrej występują silne objawy zapalenia dziąseł. Następuje bardzo szybko destrukcja kości – w ciągu kilku tygodni utrata około 35% kości. Okres utajenia choroby może być nieraz wieloletni, dziąsła mogą wtedy nie wykazywać żadnych objawów.

Jakie są przyczyny zapalenia przyzębia?

Bakteryjną płytkę nazębną uważa się za najważniejszy, miejscowy czynnik zapaleniotwórczy. Przy zaniedbaniu higieny jamy ustnej dochodzi do zwiększenia ilości płytki i zmiany w jej składzie bakteryjnym. Płytka bakteryjna rozprzestrzenia się w głąb szczeliny dziąsłowej (przestrzeń między wolnym brzegiem dziąsła a ścianą zęba w okolicy jego szyjki, której dno stanowi przyczep nabłonkowy, a głębokość do 1 mm), dzięki niektórym bakteriom, które przezwyciężają mechanizmy obronne ustroju i są w stanie przeżyć w środowisku o mniejszej ilości tlenu, jaka występuje w szczelinie dziąsłowej.

Powstaje poddziąsłowa płytka bakteryjna. Wiele bakterii związanych z chorobami przyzębia nie rozkłada cukrów, jak w przypadku próchnicy, tylko białka, co powoduje lekko alkaliczny odczyn w kieszonce. W takich warunkach wzmaga się rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów i ich aktywność enzymatyczna. Enzymy i toksyny bakterii uruchamiają mechanizmy obronne ustroju, a reakcje te i powstające w ich wyniku produkty mogą prowadzić do uszkodzenia okolicznych tkanek.

Dochodzi też do łatwiejszej kolonizacji, czyli osadzania się na cemencie korzeniowym drobnoustrojów, przypuszczalnie chorobotwórczych dla przyzębia.

W chorobach przyzębia najważniejszym czynnikiem etiologicznym jest nieodpowiednia higiena jamy ustnej. Jednak bywa i tak, że rozwój chorób przyzębia może być związane z innymi czynnikami. Mogą to być:

– awitaminoza

– stres

– palenie tytoniu

– nadmierne spożycie alkoholu,

– bruksizm, czyli nawykowe zgrzytanie zębami

– zaburzenia hormonalne,

– zaburzenia ogólnoustrojowe tj. cukrzyca,

– nieprawidłowa dieta,

– liczne nieprawidłowe uzupełnienia protetyczne,

– zaburzenia wydzielanie śliny.

Po czym poznać chorobę przyzębia?

Najczęstsze objawy chorób przyzębia to:

– krwawienie z dziąseł – jest to podstawowy, najważniejszy objaw choroby,

– obrzęki dziąseł,

– ból dziąseł,

– obnażanie korzeni (odsłanianie szyjek zębowych),

– rozchwianie zębów

Proszę pamiętać: dziąsła zdrowe nigdy nie krwawią!

Oprócz dziąsła, zmiany chorobowe zajmują kość i więzadła przyzębia. Kość ulega powolnemu zanikowi. Powstają często głębokie kieszonki przyzębne, w których zalegające resztki pokarmowe, bakterie, itp., powodują stan zapalny przyzębia, który doprowadza do obniżenia się dziąsła i odsłaniania korzeni zębów. Na brzegu dziąsła w okolicy niektórych zębów mogą powstać bolesne, nawracające ropnie. Zęby zaczynają się chwiać, tracą prawidłowe umocowanie w kości i mogą wypadać.

Uwaga palacze: nikotyna zwęża naczynia krwionośne, co powoduje brak występowania krwawienia, a więc utrudnia szybkie wykrycie choroby przyzębia!

Proces chorobowy dziąsła i kości może przebiegać bez przykrych odczuć. Dziąsło nie boli i nie krwawi, jest prawidłowo zabarwione. Jedynym niepokojącym objawem jest odsłanianie się korzeni zębów z powodu powolnego zaniku kości i dziąsła oraz bolesność szyjek zębowych.

W tym przypadku obecne są już patologiczne kieszonki dziąsłowe (4-5 mm), powstające na skutek przesuwania się głębiej, wzdłuż korzenia, przyczepu łącznotkankowego położonego normalnie na dnie szczeliny dziąsłowej. Występuje też utrata kości wyrostka zębodołowego. Uszkodzenie kości jest ograniczone do zasięgu działania poddziąsłowej płytki bakteryjnej.

W tym miejscu, gdzie grubość tkanki kostnej jest mniejsza, dochodzi do poziomego zaniku kości, gdyż kość niszczona jest na całej grubości. Tam, gdzie kość jest grubsza, do zaniku dochodzi w części sąsiadującej ze złogami bakteryjnymi. Powstają zaniki pionowe, czyli kieszonki kostne.

Jak leczy się chorobę przyzębia?

Celem leczenia choroby przyzębia jest jej trwałe wyleczenie i przywrócenie, w miarę najlepiej, zarówno budowy, jak i czynności uszkodzonych w jej przebiegu tkanek. Jest ono z konieczności kompleksowe, wielokierunkowe, długotrwałe i żmudne, jak w przebiegu każdej choroby przewlekłej. Daje dobre wyniki szczególnie wtedy, gdy chory zgłasza się do lekarza w początkowym stadium choroby.

Leczenie chorób przyzębia składa się z trzech faz:

– Faza I – Wstępna, przyczybowa

– Faza II – Korekcyjna

– Faza III – Podtrzymująca

Faza I – Jest to higienizacja – 4-8 tygodni przeznaczonych dla pacjenta na wdrożenie właściwej higieny jamy ustnej, razem ze sprawdzaniem środkami wybarwiającymi skuteczności usuwania płytki nazębnej. Bez tego nie można rozpocząć właściwego leczenia.

W gabinecie lekarskim przeprowadza się skalingi (usuwanie płytki nazębnej, kamienia nazębnego i zewnętrznej warstwy cementu korzeniowego), początkowo co 2 tygodnie, potem co 2-3 miesiące. Poza tym usuwa się czynniki o znaczeniu drugorzędnym dla powstawania chorób przyzębia, które sprzyjają ich wystąpieniu albo podtrzymują istniejący stan zapalny.

Wykonuje się więc korekty protez bądź wymienia na inne, usuwa nieprawidłowe wypełnienia itp. Cały czas stosuje się środki bądź leki bakteriobójcze. Są to płukanki odkażające i ściągające zalecone przez lekarza. W razie potrzeby stosuje się antybiotyki z grupy tetracyklin i metronidazol. Najlepszą metodą jest stosowanie leków miejscowo.

Pojawiły się już nowe postacie leków. Są to włókna syntetyczne, wysycone wolno uwalniającym się lekiem. Stosuje się je jednorazowo, zakładając do kieszonki i usuwając po 10-12 dniach. W ten sposób skutecznie wypróbowano chlorheksydynę, metronidazol, tetracyklinę. Po około 6 miesiącach przeprowadza się ponowne szczegółowe badanie przyzębia i ustala ostateczny plan leczenia.

Faza II – WŁAŚCIWA – wykonuje się skaling głęboki. Lekarz usuwa ręcznie specjalistycznymi instrumentami (kiretami) kamień poddziąsłowy oraz zakażoną powierzchnię korzenia, następnie ją wygładzając. Zabieg trwa 1-2 godzin.

Wygładzone powierzchnie korzenia utrudniają ponowne osiedlenie się bakterii i przyzębie może się zregenerować.

W tej fazie wykonuje się również różne zabiegi chirurgiczne. Są to zabiegi zmierzające do odnowienia podparcia kostnego zębów, jak i pokrycia recesji dziąsła. Nie zawsze więc trzeba usuwać ząb z powodu zaawansowanej choroby przyzębia.

Stosuje się więc wszczepy kostne z materiałów kościopochodnych (hydroksyapatyty, korale naturalne). Poprzez ich zastosowanie można uzyskać redukcję głębokości kieszonek, wypełnienie ubytku kostnego, odbudowę ozębnej i cementu.

Dla korekty estetyki dziąsła wykonuje się wolne i uszypułowane przeszczepy tkanki miękkiej. Tradycyjne metody chirurgiczne pozwalają na reperację tkanek na określonej stosunkowo niewielkiej przestrzeni. Nowsze metody, jak tzw. sterowana regeneracja tkanek, pozwalają na dużo lepszy wynik leczenia. Polegają one na odtwarzaniu tkanek z użyciem różnego rodzaju błon blokujących rozwój komórek nabłonka, żeby w to miejsce mogły rozwijać się wolniej wchodzące komórki ozębnej i tkanki kostnej.

Faza III – Podtrzymująca. Jest to rodzaj profilaktyki wtórnej, która nie dopuszcza do powrotu procesu zapalnego, podtrzymujący uzyskane wyniki.

Ciągłe utrzymywanie należytej higieny jamy ustnej, okresowe kontrole w gabinecie stomatologicznym i oczyszczanie profesjonalne zębów przeciętnie raz na trzy miesiące. Okresowo stosować można zabiegi lecznicze, np. kąpiele jamy ustnej wykorzystując wody mineralne i roztwory wyciągów ziołowych oraz masaże dziąseł.

Pomocniczo, dla utrzymania wyników leczenia, stosuje się w niektórych przypadkach korekty zgryzu, czasami unieruchamianie zębów, różnego rodzaju uzupełnienia protetyczne.

W fazie podtrzymującej wykonywane jest postępowanie rehabilitacyjne pacjenta m.in.:

– Fizykoterapia,

– Balneoterapia

Fizykoterapia to leczenie polegające na działaniu na organizm człowieka różnymi czynnikami fizycznymi. Spełnia rolę pomocniczą w leczeniu chorób przyzębia. W zabiegach fizykoterapeutycznych wykorzystuje się energię termiczną, elektryczną, promieniowanie lasera a także ćwiczenia mięśniowe.

Lasery w stomatologii wykorzystywane są jako środek przeciwbólowy i przeciwzapalny. Jak wynika z doświadczeń lasery biostymulacyjne zwiększają okresowo poziom przeciwciał, przez co pobudzają system immunologiczny, przyśpieszając w ten sposób proces gojenia i wydłużają okres remisji tych schorzeń. Promieniowanie laserowe poprzez swoje właściwości biostymulujące działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo. Skutecznie aktywuje regenerację komórek.

Balneoterapia jest jedną z metod fizjoterapii. Jest to metoda lecznicza wykorzystująca: wody lecznicze, peloidy (m.in.: borowina), w postaci kuracji pitnych, wziewnych, kąpieli, płukań, okładów.

Zabiegi balneoterapeutyczne należą do profilaktyki wtórnej. Ich celem jest utrzymanie osiągniętych wyników leczenia.

Domowe zabiegi higieniczne pacjenta stanowią czynnik decydujący o trwałym powodzeniu leczenia. Periodontolog czyni zaś wszystko, ażeby pomagać pacjentowi w każdy nieodzowny sposób, konieczny do osiągnięcia i zachowania przez całe życie zdrowia tkanek otaczających zęby.

Jak można zapobiegać zapaleniu przyzębia?

Największe znaczenie ma utrzymanie odpowiedniej higieny jamy ustnej. Kontrolę nad płytką nazębną utrzymuje się przez szczotkowanie zębów i używanie nici dentystycznych, a także przez stosowanie zabiegów profilaktycznych podczas wizyt u lekarza stomatologa.

Pasty do zębów i płyny do płukania jamy ustnej zawierają pewną ilość środków przeciwbakteryjnych, co sprawia, że hamują odkładanie się płytki nazębnej i zapobiegają zapaleniu dziąseł.

Znaczenie ma również taki tryb życia, który przyczynia się do wzmocnienia odporności organizmu, a więc odpowiednia dieta, ruch na świeżym powietrzu, niepalenie tytoniu i ograniczenie alkoholu. Przyzębie bardzo dynamicznie reaguje na różne wpływy ogólnoustrojowe.