Ogólne zasady leczenia zaburzeń narządu żucia

W leczeniu zaburzeń czynnościowych narządu żucia stosujemy leczenie farmakologiczne, które jest leczeniem wspomagającym. Bardzo ważna jest również fizykoterapia i ćwiczenia mięśni narządu żucia wykonywane przez pacjenta w domu i w gabinecie lekarskim pod kierunkiem lekarza oraz stosowanie szyn zgryzowych.

Korekta zwarcia: szlifowanie wypełnień, guzków artykulacyjnych to metody wykonywane w ostateczności i po innych rodzajach metod leczniczych, które nie przyniosły efektu.

Jednym z objawów dysfunkcji narządu żucia jest zaburzenie czynności żuchwy będące wynikiem nieskoordynowanej czynności mięśni i/lub daleko posuniętych zmian w stawie skroniowo-żuchwowym. Celem stosowania ćwiczeń jest przywrócenie prawidłowego modelu ruchomości żuchwy a przez to prawidłowego obciążenia w stawie.

Ogólnym wskazaniem do stosowania ćwiczeń mięśni narządu żucia jest każde odchylenie od normy dotyczące zarówno kierunku jak i rozpiętości ruchów żuchwy. Ćwiczenia dostosowane powinny być indywidulanie dla każdego chorego.

Przy wykonywaniu ćwiczeń obowiązują następujące zasady ogólne:

– zakres i dynamika ćwiczeń powinna być ustalona z lekarzem specjalistą w leczeniu dysfunkcji narządu żucia,

– ćwiczenia muszą być tak wykonywane, aby w czasie ich wykonywania nie występowały trzaski w stawie skroniowo-żuchwowym,

– ćwiczenia nie mogą powodować występowania bólu, zakres ruchów podczas ćwiczeń musi być ograniczony do granicy bólu,

– wskazane jest stosowanie ćwiczeń bezpośrednio po jedzeniu, po masażu, czy też po zastosowaniu fizycznych sposobów leczenia, np. oziębienia bolesnej okolicy,

– ćwiczenia powinny być wykonywane rytmicznie, trzy razy dziennie przez parę minut (ok. 15 ćwiczeń jednorazowo-dawkowanie ćwiczeń musi być ostrożne, aby nie spowodowały one przemęczenia mięśni,

– każdy ruch powinien być wykonywany powoli,

– przy napinaniu mięśni stosuje się skurcz mięśni przez 5 sekund, po czym przez kilka sekund rozluźnia się mięśnie,

– w pierwszych dniach po wprowadzeniu ćwiczeń konieczna jest kontrola poprawności wykonywania ćwiczeń przez lekarza

Fizykoterapia

Celem fizycznych bodźców stosowanych w leczeniu układu ruchowego jest przywrócenie normalnej przemiany materii i poprawa krążenia w przeciążonych mięśniach oraz ich rozluźnienie jak również zwalczanie bólu w mięśniach i stawach.

Zabiegi fizjoterapeutyczne stosowane w leczeniu dysfunkcji narządu żucia to przede wszystkim masaż, ciepło w różnej postaci, krioterapia, elekroterapia, kinezyterapia.

Masaż mięśni narządu żucia przeprowadza się przy rozluźnionych mięśniach przy pewnym oddaleniu zębów przeciwstawnych.

Wskazania:

– zaburzenia funkcji mięśni (zmiany napięcia, zmiany ilości komórek mięśniowych),

– zaburzenia wegetatywne,

– zaburzenia przepływu w naczyniach żylnych i chłonnych,

– zmiany w tkance łącznej, podskórnej.

Przeciwwskazania:

– zwichnięcia i złamania,

– zranienia,

– zapalenia,

– nerwobóle, neuralgia nerwu trójdzielnego,

– złamania zaopatrzone śrubami albo płytami,

– endoprotezy,

– operacje kręgosłupa,

– objawy uszkodzenia dróg piramidowych i móżdżku,

– skazy krwotoczne,

– choroby naczyń – zakrzepowe zapalenia żył, zatory,

– zmiany na skórze,

– choroby zakaźne.

Masaż przeprowadza się po fizykoterapii, po korekcie zwarcia. Serie masaży przeprowadza się codziennie przez 2-3 tygodnie po ½ godziny.

Mięsień skroniowy masuje się kłębem dłoni, żwacz za pomocą kciuka i palca wskazującego, mięsień dwubrzuścowy samym palcem wskazującym, mięśnie dna jamy ustnej kciukiem, a mięśnie podpotyliczne ruchami okrężnymi za pomocą palców wskazującego i środkowego.

W czasie masażu należy zwrócić uwagę na miejsca bolesne na dotyk i rozcierać je do granicy bólu. Celowe jest wykonanie ćwiczeń po masażu. Przy bólach głowy można wykonywać dodatkowo masaż mięśni głowy.

Ciepłolecznictwo – tutaj stosowane jest ciepło wilgotne lub suche. Ciepło działa miejscowo i powierzchownie.

Wskazania:

– w celu zredukowania napięcia mięśni,

– w zapalnych chorobach reumatycznych,

– w zaostrzonych arthropatiach,

– w zapaleniu ścięgien.

Źródłem ciepła suchego są lampy z promieniowaniem podczerwonym np.: lampa Solux, gdzie ciepło działa na głębokość 1 cm. Stosujemy 10-12 razy po 15 minut. Inne źródła: termofor, poduszka elektryczna.

Wilgotne ciepło to kąpiele różnego rodzaju: kąpiele siarczkowe, jodowe, z kwasem węglowym. Powodują zmniejszenie napięcia mięśni. Kilka razy dziennie możemy stosować terapię cieplną.

Krioterapia – leczenie zimnem. Stosujemy zimne okłady, okłady z lodu, spraye zimne np.: chlorek etylu.

Wskazania:

– znieczulenia,

– w ostrych stanach napięciowych,

– w zapaleniach ścięgien,

– w chorobach reumatycznych,

– w ostrych arthropatiach.

Najpierw stosujemy krioterapię a potem kinozyterapię. Krioterapia powoduje skurcz naczyń, zmniejszenie napięcia, znieczulenia. Obłożony lód przykładamy na 10-15 minut, aerozolem psikamy z odległości 30 cm. 2 razy przez 10 sekund, chronimy oczy i uszy.

Elektroterapia.

1. Diatermia – działanie prądem o wysokiej częstotliwości. Stosujemy na okolice dolnej części twarzy, szui, karku i pasa barkowego. Na określoną okolicę działamy przez 8-10 minut. Skuteczność zależy od długości fali, od frekwencji, od kształtu źródła promieniowania. Tkanka absorbuje energię elektryczną i przekształca ją w energię kinetyczną, tę energię przekształca następnie w ciepło, które powoduje zmniejszenie napięcia mięśni.

Na mięsień skroniowy nigdy nie działamy diatermią gdyż nie wolno naświetlać okolic mózgoczaszki i oczodołu. Diatermii nie wolno stosować przy endoprotezach, implantach, rozruszniku serca, płytkach zespalających.

2. Ultradźwięki – uzyskujemy wykorzystując zjawisko piezoelektryczne. Stosujemy 0,8-1,0 MHz. Ultradźwięki powodują ogrzanie i pobudzenie tkanki. Najwięcej pochłania tkanka kostna, potem torebki, ścięgna i więzadła, mniej mięśnie, tkanka tłuszczowa, podskórna i skóra. Używane są fale stałe, impulsy dźwiękowe, ultradźwięki skojarzone są z prądem stymulacyjnym. Przy ultradźwiękach może być odbicie fali i powstanie ciepła.

Przed zabiegiem powinno stosować się żel (jak przy USG), stosuje się też dodatkowo leki np.: maści z jonami – jonoforeza. Na mięśnie i ścięgna stosuje się 6-12 zabiegów, 1 zabieg trwa 6-8 minut. Stosujemy 1 raz dziennie lub 1 raz na dwa dni. Na stawy stosujemy 10-12 zabiegów 1 raz dziennie po 4 minuty.

Przeciwwskazania:

– wszystkie nowotwory (łagodne i złośliwe),

– pacjenci po radioterapii,

– nie w okolicę kręgosłupa powyżej C3,

– w zaburzeniach czucia,

– gałka oczna,

– skaza krwotoczna.

3. Laser – na staw skroniowo-żuchwowy przy otwartych ustach lub na przyczepy mięśni, końcówka soczewkowata, zaczynamy od 5 zabiegów przy dawce 10J/cm2

4. Prąd stały – galwaniczny. Powoduje zwiększenie krążenia, zmniejszenie napięcia. Wykorzystuje się go do transportu jonów – jonoforeza.

5. Prąd interferencyjny – używa się dwa prądy stałe, między którymi jest różnica częstotliwości około 200 Hz. W zwalczaniu bólu twarzy i głowy stosuje się również tradycyjną akupunkturę i elektroakupunkturę.

6. Przezskórna stymulacja nerwów.Leczenie farmakologiczne.

Leczenie farmakologiczne zarówno miejscowe jak i ogólne ma na celu wspomaganie stomatologicznego leczenia przyczynowego dysfunkcji narządu żucia.

W przypadkach z ostrymi objawami bólowymi uniemożliwiającymi dokładne zbadanie chorego czy wykonanie podstawowych zabiegów celowe jest przeprowadzenie wstępnego leczenia farmakologicznego środkami przeciwbólowymi i/lub przeciwzapalnymi oraz lekami zmniejszającymi napięcie mięśni.

Na początku stosuje się NLPZ (niesteroidowe leki przeciw zapalne):

– Aspiryna,

– Voltaren,

– Ibuprofen – dość szkodliwy na wątrobę.

– Ketoprofen (Profenid),

– Naproxen – nie wolno przy jego zażywaniu pić alkoholu, występują zaburzenia wzroku.

W celu zmniejszenia napięcia mięśni narządu żucia można ponadto stosować leki z grupy zwiotczających mm. szkieletowe i leki przeciwlękowe tj. Relanium, Valium, Bromazepam.

U chorych z ostrymi objawami bólowymi zwłaszcza w przypadkach z objawową neuralgią jedynym sposobem umożliwiającym przeprowadzenie zabiegu (np.: pobranie wycisku) jest blokada dużych pni nerwu trójdzielnego.