O zatrudnieniu w prywatnej praktyce lekarskiej

W związku z licznymi zapytaniami i wątpliwościami dotyczącymi praktyk lekarskich, ich możliwych form oraz zatrudniania innych lekarzy w gabinetach lekarskich mających statut indywidualnych praktyk lekarskich przypominam w skrócie istotne regulacje prawne w tym zakresie.

I. Ustawa o zawodzie lekarza przewiduje następujące rodzaje praktyki lekarskiej:

1) indywidualna praktyka lekarska;

2) indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska;

3) grupowa praktyka lekarska w formie: a) spółki cywilnej lub b) spółki partnerskiej.

Trzy wyżej wymienione rodzaje praktyk lekarskich mogą być wykonywane w dwóch formach, tj.:

1) w miejscu zgłoszenia praktyki jako praktyki stacjonarnej – przy czym zgłoszone pomieszczenie, w którym ma być wykonywana praktyka lekarska oraz jego wyposażenie w aparaturę i sprzęt medyczny muszą spełniać wymagania określone w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 9 marca 2000 r.;2

2) w miejscu wezwania – polegająca na udzielaniu świadczeń zdrowotnych w miejscu, do którego lekarz prowadzący praktykę zostanie wezwany.

Należy zwrócić uwagę, że lekarz ubiegający się o zezwolenie i zarejestrowanie praktyki wyłącznie w miejscu wezwania musi oprócz wykazania, iż posiada prawo wykonywania zawodu i nie został zawieszony w prawie jego wykonywania albo ograniczony w wykonywaniu określonych czynności medycznych – przedstawić adres praktyki lekarskiej, miejsce przyjmowania wezwań oraz miejsce przechowywania dokumentów medycznych, a także przedstawić dane o sprzęcie medycznym umożliwiającym udzielanie określonych świadczeń zdrowotnych w miejscu wezwania.

II. Lekarze świadczący usługi w ramach prywatnych praktyk lekarskich nie prowadzą działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z 19.11.1999 r., prawo działalności gospodarczej, wykonują natomiast wolny zawód.

Pomimo wielu prób zdefiniowania „wolnego zawodu”, do tej pory nie ma definicji legalnej (ustawowej), a więc nie ma unormowania tego pojęcia w polskim systemie prawnym. Niewątpliwie jednak cechą „wolnego zawodu” jest m.in. osobiste wykonywanie czynności zawodowych. Między lekarzem, tj. osobą wykonującą wolny zawód w ramach prywatnej praktyki lekarskiej, a pacjentem, czyli odbiorcą jego świadczeń, powstaje szczególny rodzaj stosunku, którego podstawą jest zaufanie – jako element niezbędny przy ochronie zdrowia i życia.

Osobiste wykonywanie wolnego zawodu przez lekarza oznacza wykonywanie działalności zgodnej z jego kwalifikacjami w ramach zakresu świadczonych usług – bez zatrudniania na podstawie umowy o pracę oraz umów zlecenia i umów o dzieło osób o takim samym statusie zawodowym.

Zasadą jest więc, że lekarz nie może przy świadczeniu usług w ramach prywatnej praktyki zatrudniać innego lekarza. Wyjątek od powyższej zasady przewiduje art. 53 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza, zgodnie z którym lekarz wykonujący indywidualną praktykę lekarską lub indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską, może zatrudnić lekarza w okresie niezbędnym do uzyskania przez niego uprawnień do wykonywania indywidualnej praktyki lekarskiej. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że lekarz prowadzący indywidualną praktykę w formie, o której mowa w art. 50 ust. 3 i 5a ustawy o zawodzie lekarza, czyli wykonujący zawód lekarza poza zakładem opieki zdrowotnej na podstawie umowy o pracę, lub umowy cywilnoprawnej, lub wykonujący praktykę wyłącznie w miejscu wezwania – nie może w ogóle zatrudnić innego lekarza, nawet w okresie niezbędnym do nabycia przez niego uprawnień do prowadzenia własnej praktyki.

Okresem niezbędnym, o którym mowa wyżej, jest okres nie dłuższy niż dwa lata od ukończenia stażu podyplomowego. Jeżeli po upływie dwóch lat lekarz nie uzyskał zezwolenia na wykonywanie indywidualnej praktyki lekarskiej jego dalsze zatrudnienie może mieć tylko miejsce w zakładzie opieki zdrowotnej. Taki stan prawny będzie obowiązywał do dnia wejścia Polski do Unii Europejskiej, bowiem z dniem 1 lutego 2002 r. w wyniku nowelizacji ustawy o zawodzie lekarza (Dz.U. nr 126 z 2001 r. poz. 1383) – został wykreślony przepis art. 50 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, mówiący o co najmniej dwuletnim okresie wykonywania zawodu od ukończenia stażu podyplomowego jako jednego z warunków wykonywania praktyki lekarskiej.

W miejsce skreślonego przepisu wprowadzono przepis przejściowy, z którego wynika, że warunek dwuletniego okresu wykonywania zawodu obowiązuje do dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Tak więc przepis art. 53 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza pozwalający wyjątkowo na zatrudnienie lekarza tylko w okresie niezbędnym do uzyskania przez niego uprawnień – po dacie wyżej określonego zdarzenia – nie będzie miał w ogóle praktycznego zastosowania.

Działalność zawodowa lekarza w formie indywidualnej praktyki lekarskiej nie traci przymiotu działalności wykonywanej w ramach wolnego zawodu, jeśli lekarz przy świadczeniu usług medycznych zatrudnia osoby nie wykonujące czynności związanych z istotą tego zawodu, czyli nie związane bezpośrednio z zawodem lekarza. Chodzi tu o tzw. czynności pomocnicze wykonywane przez pielęgniarkę, księgową, sekretarkę, sprzątaczkę, kierowcę itp. Fakt zatrudnienia przez lekarza osób wykonujących czynności pomocnicze nie pozbawia jego działalności statusu indywidualnej praktyki lekarskiej.

Alicja Lemieszek

radca prawny Lubelskiej IL

1. Art. 50, 50a, 50c, 53 ustawy z 5.12.1996 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. z 1997 r. nr 28, poz. 152 z późniejszymi zmianami).

2. Rozporządzenie ministra zdrowia z 9.03.2000 r. w sprawie wymagań, jakimi powinny odpowiadać pomieszczenia, urządzenia i sprzęt.

źródło: „MEDICUS” nr 5/2003 – Gazeta Lekarska 2003-06