Leczenie ortognatyczne po usunięciu rozległego kostniaka żuchwy

Tomasz Opublikowano: 6 października 2022

Osteoma, czyli kostniak, to niezłośliwa, wolno narastająca zmiana nowotworowa, która rozwija się w tkance kostnej. Kostniaki umiejscawiają się przede wszystkim w miednicy, łopatkach, w nasadach kości długich (udowej i piszczelowej), a także w paliczkach. Lokalizacją osteomy są często również kości twarzoczaszki.

Kostniaka charakteryzuje często, lecz nie zawsze, brak objawów bólowych oraz proliferacja istoty gąbczastej (w przypadku twarzoczaszki – najczęściej w zatokach przynosowych, w szczęce i żuchwie). Rozwijająca się osteotoma z czasem zajmuje miejsce prawidłowej, dojrzałej tkanki kostnej – zastępuje ją tkanką o znacznie większej twardości (liczne beleczki kostne i mała ilość szpiku kostnego), deformującą kształt zajętej kości. Przy braku dolegliwości bólowych i niewielkim rozmiarze (np. do 1,5 cm) osteoma w wielu przypadkach nie jest w ogóle diagnozowana.

Istnieje kilka metod leczenia kostniaków. Zazwyczaj są one bezobjawowe i w takim przypadku nie są podejmowane żadne działania (wskazana jest jedynie rutynowa kontrola RTG). W innych przypadkach można stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), łyżeczkowanie, przezskórną ablację prądem o częstotliwości radiowej lub leczenie chirurgiczne.

Występowanie mnogich kostniaków jest charakterystycznym objawem jednego z wariantów zespołu rodzinnej polipowatości gruczolakowej jelita grubego – zespołu Gardnera.

W pracy autorów z Wydziału Chirurgii Twarzowo-Szczękowej Uniwersytetu w Stambule przedstawiony został przypadek 17-letniego pacjenta z rozległym kostniakiem, który rozwinął się w wyrostku kłykciowym żuchwy po stronie lewej. Zmiana, która rozwijała się przez poprzednie 4 lata, powodowała asymetrię twarzy pacjenta. Osteoma nie dawała jednak dolegliwości bólowych; wśród objawów pacjent zgłaszał przede wszystkim problemy z połykaniem (dysfagia).

W badaniu zewnątrzustnym stwierdzono podskórną, twardą i wypukłą masę po lewej stronie żuchwy oraz przesunięcie żuchwy w prawo, zauważalne podczas otwierania ust. W badaniu wewnątrzustnym nie stwierdzono oznak patologii w gałęzi żuchwy. Na wykonanym zdjęciu pantomograficznym wykazano po lewej stronie żuchwy rozległą masę o charakterze nacieku, nieprzepuszczającą promieniowania RTG. Wyniki te sugerują zwapniony guz odontogenny wymagający segmentowej lub blokowej resekcji. W celu dalszej oceny charakteru i zasięgu osteomy wykonano tomografię CBCT – badanie to wykazało rozlaną zmianę o wymiarach 4,5 × 3,5 × 3 cm w lewym ramieniu żuchwy. Z powodu występującej dysfagii, asymetrii twarzy oraz progresji zmiany podjęto decyzję o wykonaniu korekcji operacyjnej w obrębie żuchwy po stronie lewej.

U pacjenta zastosowano znieczulenie ogólne (adrenalina chlorowodorku artykainy – 6 ml 1 / 100 000) z intubacją nosowo-tchawiczą i wykonano cięcie z dostępu zewnątrzustnego. Z użyciem wiertła szczelinowego i dłuta wycięto płat w bocznej i przyśrodkowej części osteomy, jednocześnie nadając żuchwie prawidłowy kształt. Proces gojenia przebiegał bez powikłań. Przeprowadzona po upływie 6 miesięcy obserwacja pooperacyjna z zastosowaniem tomografii stomatologicznej nie wykazała żadnych patologii. W ciągu kolejnych 5 lat nie wystąpił nawrót kostniaka.

U pacjenta – poza osteomą – występowała także wada kostna klasy III, zdiagnozowana na podstawie analizy cefalometrycznej. W związku z tym podjęto decyzję o rozpoczęciu leczenia ortodontycznego. Po wstępnym leczeniu u pacjenta usunięto trzecie zęby trzonowe, następnie pacjent był przygotowany do operacji ortognatycznej. Została ona wykonana 7 lat po usunięciu osteotomy – gdy poddana operacji żuchwa była w pełni zdrowa, a mężczyzna osiągnął wiek odpowiedni do tego typu zabiegu. Osteotomię LeFort I w szczęce wykonano 3 mm doprzednio i 4 mm w prawą stronę. Natomiast zabieg ortognatyczny obustronnej strzałkowej osteotomii żuchwy wykonano uzyskując przesunięcie o 1 mm dotylnie i 2 mm w lewo. Niespełna rok po operacji braki zębowe pacjenta zostały uzupełniane poprzez zastosowanie implantów dentystycznych.