Leczenie bólu

Ból – ważny sygnał ostrzegawczy

Jak powstaje ból?

Leczenie bólu

Czym popijać leki przeciwbólowe?

Dzieci

Kilka dobrych rad

Ból – ważny sygnał ostrzegawczy

Wielu stanom chorobowym, ostrym i przewlekłym towarzyszą odczucia bólowe o różnym nasileniu. Ból jest najczęstszym i najbardziej dokuczliwym sygnałem wskazującym na istnienie procesu chorobowego. Dolegliwości bólowe są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinecie stomatologicznym. Szkodliwy jest ból przewlekły, który odegrał już rolę informatora, a mimo to trwa nadal, staje się dokuczliwy, czasem trudny do wytrzymania. Ból odbierany jest przez każdego człowieka jako przykre, niepożądane wrażenie emocjonalne i fizyczne. Każdy z nas wykazuje inną wrażliwość na ból, co można określić jako inny próg wrażliwości na ból. Jest on zależny np. od płci, choć ma też głębokie podłoże psychologiczne.

Jak powstaje ból?

W powstawaniu bólu, jak i procesu zapalnego, ważną rolę odgrywają tzw. prostaglandyny. Są to lokalne hormony tkankowe, wydzielane w wyniku podrażnienia bądź uszkodzenia tkanek. Za uszkodzenia odpowiedzialne mogą być czynniki mechaniczne, chemiczne, termiczne, ale także zakażenia wirusowe lub bakteryjne. Prostaglandyny pobudzają zakończenia nerwowe receptorów bólowych, co stymuluje przepływ impulsów nerwowych do mózgu. W ten sposób w korze mózgowej powstaje wrażenie bólu. Jego charakter zależy od bodźców oraz lokalizacji receptorów.

Leczenie bólu

Naturalną reakcją obronną jest chęć pozbycia się bólu, co zwykle w pierwszej kolejności skutkuje sięgnięciem po tabletkę przeciwbólową. Jeżeli jednak ból utrzymuje się dłużej, należy rozpoznać i usunąć przyczynę, która go powoduje.

W bólach o umiarkowanym nasileniu pacjenci stosują najczęściej szeroko dostępne bez recepty preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz powszechnie dostępny paracetamol. Niesteroidowe leki przeciwzapalne stosowane są w leczeniu stanów zapalnych, zespołów bólowych oraz jako leki przeciwgorączkowe. Skuteczność ich działania potwierdzono w leczeniu chorób zwyrodnieniowych a także bólu zębów i głowy. Leki przeciwbólowe produkowane są w różnych postaciach, co ma znaczenie w przypadku wieku osoby przyjmującej preparat i jej chorób współtowarzyszących. Postać leku ma wpływ na czas po jakim zacznie on działać, czyli znosić ból. Producenci wytwarzają tabletki i kapsułki elastyczne, zawiesiny doustne, czopki doodbytnicze, plastry, maści i żele i często stosowane w tłumieniu bólu preparaty podawane w formie iniekcji.

Preparaty różnią się one między sobą siłą oddziaływania przeciwzapalnego i przeciwbólowego, przez co jedne pomogą szybciej zwalczyć ból głowy, a inne dolegliwości reumatyczne. Lekiem wykazującym działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe jest paracetamol, który okaże się skuteczny w walce z bólem głowy, zęba, dolegliwościami grypopodobnymi, a także gorączką. Uznawanym za bezpieczny jest ibuprofen. Cechuje się najmniejszą toksycznością wśród NLPZ-ów, wywiera działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Z kolei silne działanie przeciwzapalne wykazują np. diklofenak i ketorpofen, dlatego też zalecane są np. w leczeniu schorzeń o podłożu reumatycznym. Różnica ta ma podstawowe znaczenie w doborze preparatu, odpowiednio do schorzenia jakie chcemy nim zwalczyć. By jednak osiągnąć odpowiedni efekt terapeutyczny, te ostatnie należy przyjmować przez odpowiednio długi czas i zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza.

Czym popijać leki przeciwbólowe?

Najlepiej zrobić to niegazowaną wodą. Nie wolno popijać farmaceutyków sokami owocowymi, szczególnie kwaśnymi – grapefruitowym, pomarańczowym, a także napojami mlecznymi. Mogą one wejść w reakcje chemiczne ze składnikami substancji leczniczej i przyczyniać się do powstawania groźnych dla zdrowia związków, a także zmniejszać skuteczność oddziaływania tych substancji.

Dzieci

W przypadku dolegliwości bólowych u dzieci, rodzic nie zawsze jest w stanie stwierdzić czy reakcja emocjonalna malucha na ból jest adekwatna do jego natężenia i przyczyn. Należy w takiej sytuacji zachować spokój, bacznie obserwować zachowanie dziecka. Bezpiecznym dla dzieci i skutecznym lekiem przeciwbólowym, który dodatkowo obniża gorączkę, jest paracetamol. Czas po którym zaczyna działać to 20 minut, a efekt terapeutyczny utrzymuje się przez 4 godziny. Lek po konsultacji z lekarzem można zwykle stosować u dzieci od 3. miesiąca życia. Na rynku dostępne są preparaty w formie kropli, czopków i syropów. Rodzice powinni pamiętać, by dostosować dawkę paracetamolu do wagi dziecka (ułatwia to miarka dodana do opakowania). Jeśli dolegliwości bólowe nie ustępują lub gorączka nie spada, należy możliwie najszybciej udać się do lekarza, szczególnie gdy wystąpią inne, niepokojące objawy, np. wymioty. Lekiem, którego absolutnie nie wolno podawać dzieciom jest aspiryna. Lekarze podejrzewają, że w przypadku dzieci może ona odpowiadać za występowanie rzadkiego, choć bardzo groźnego zespołu Reya, któremu towarzyszy ciężkie uszkodzenie wątroby i mózgu.

Kilka dobrych rad

• Nawet wtedy, gdy producent zapewnia, że leki przeciwbólowe są bezpieczne dla żołądka, osoby z czynną chorobą wrzodową powinny zachować szczególną ostrożność podczas ich stosowania.
• Podobnie osoby z niewydolnością nerek i wątroby powinny ograniczać zażywanie leków przeciwbólowych, a ich stosowanie konsultować ze specjalistą.
• Można ograniczyć liczbę aplikowanych dawek poprzez przyjmowanie preparatów o przedłużonym działaniu. Ma to znaczenie dla pacjentów chcących ochronić swój przewód pokarmowy.
• Przed przyjęciem środka przeciwbólowego należy uważnie przeczyta ulotkę i informację o jego składzie chemicznym. Unikaj przyjmowania kilku preparatów, których głównym składnikiem chemicznym jest ta sama substancja lecznicza.
• W przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych występuje tzw. „efekt sufitowy”, tj. zwiększanie dawki powyżej pewnego poziomu nie powoduje dodatkowego działania przeciwbólowego. Nie stosuj kilku różnych leków z jednej grupy.
• Pamiętaj, że ból jest znakiem ostrzegawczym przed procesem chorobowym rozwijającym się w organizmie. Najważniejsze by zlokalizować i zwalczyć jego źródło.
• Zawsze staraj się dostosować rodzaj preparatu i jego dawkę do rodzaju, lokalizacji i natężenia odczuwanego bólu. Bardzo ważne jest, aby dany ból zwalczać lekiem z odpowiedniej grupy, wykazującym silniejsze działanie przeciwbólowe lub przeciwzapalne.
• Stosuj kolejne dawki środków przeciwbólowych w regularnych odstępach czasu – według zegara, a nie w razie bólu. Zaleca się, aby przy przewlekłym bólu lek miał stałe stężenie w surowicy. Ma to szczególne znaczenie w przypadku gdy oczekujemy działania przeciwzapalnego. By zwalczyć stan zapalny nie wystarczy zaaplikowanie leku, stosowanie go jedynie objawowo w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych. Lek musi nie tylko likwidować ból, ale także zwalczyć ognisko zapalne.