Indie: zębiak o niespotykanym rozmiarze

Podczas wielogodzinnej operacji chirurdzy usunęli Ashikowi Gavaiemu, hinduskiemu nastolatkowi, 232 szczątkowe zęby. U chłopca wykryto dużych rozmiarów zębiaka – łagodnego guza zębopochodnego, który powstaje na skutek zaburzeń w formowaniu szkliwa, zębiny oraz cementu korzeniowego.

Rozwój zębiaka zwykle przebiega bezobjawowo – w większości przypadków guz jest wykrywany przypadkiem, w pierwszej lub drugiej dekadzie życia, w czasie rutynowo wykonywanej diagnostyki radiologicznej lub podczas kwalifikacji i planowania leczenia ortodontycznego.
Niekiedy jednak dużych rozmiarów zębiaki dają znać o sobie samoistnie, powodując silne dolegliwości bólowe. Zdarza się, że w odcinku zajętej kości mogą wystąpić zaburzenia czucia, parestezje lub silne bóle, zmuszające pacjenta do szukania pomocy u neurologa lub stomatologa. Niekiedy dochodzi do tego asymetria twarzy, spowodowana rozdęciem i deformacją kości, a także drętwienia zębów oraz silne bóle głowy zlokalizowane po tej samej stronie, co zębiak.

Tak właśnie było w przypadku Ashika. Nastolatek przez 18 miesięcy cierpiał z powodu ataków bólu, jednak lekarze z jego rodzinnej wioski nie potrafili postawić poprawnej diagnozy. Wreszcie chłopiec trafił do szpitala w Bombaju, gdzie lekarze skierowali go na prześwietlenie zębów i na tej podstawie postawili prawidłowe rozpoznanie.

W jaki sposób powstają zębiaki?
Uważa się, że przyczyną powstawania zębiaków są zaburzenia rozwojowe wynikające z defektów genetycznych, urazów lub infekcji. Najczęściej zębiaki rozwijają się w bocznym odcinku żuchwy lub w przednim odcinku szczęki, ale mogą też znajdować się w tkankach miękkich dziąseł. Guz zwiększa tempo wzrostu w czasie wyrzynania się pierwszych zębów stałych (wiek od 6-11 lat) oraz w czasie wyrzynania się zębów mądrości. Jego rozrost może skutkować deformacją wyrostka zębodołowego oraz uniemożliwiać prawidłowe wyrznięcie się zębów stałych.
Zębiakom często towarzyszą przemieszczenia oraz zatrzymania zębów, nieprawidłowa kolejność wyrzynania się zębów, a także zaburzenia w prawidłowym ułożeniu zęba, do którego guz przylega.

Zębiaki mogą przyjmować różne kształty oraz niejednokrotnie osiągąć znaczne rozmiary. Wyróżniamy kilka odmian zębiaków, w tym:
– zębiaka mieszanego (odontoma mixtum) – zwykle jest to występujący pojedynczo twór otoczony torebką. Guz zbudowany jest ze wszystkich tkanek zęba (szkliwa, zębiny, kostniwa i tkanki łącznej) ułożonych w przypadkowy, chaotyczny sposób. W ponad 90% przypadków diagnozuje się go u dzieci, które nie skończyły 15 roku życia.
– zębiaka złożonego (odontoma compositum) – wewnątrz guza otoczonego torebką występują liczne szczątkowe „zęby”, zwane odontoidami. Tkanki zęba w odontoidach są prawidłowo wykształcone i charakteryzują się taką samą budową anatomiczną i histologiczną, co poprawnie zabudowane zęby. Zębiaki złożone występują najczęściej w górnej szczęce i niekiedy mogą osiągnąć znaczne rozmiary.

I właśnie ten rodzaj zębiaka zdiagnozowano u Ashika Gavai. Guz, umiejscowiony w żuchwie, zawierał setki zawiązków zębów. Aby go w całości wyłuszczyć, chirurdzy musieli posłużyć się dłutem i młotkiem.

Operacja Ashika trwała 7 godzin. Po jej zakończeniu dyrektor szpitala, dr Dhiware, stwierdziła, że przez 30 lat praktyki nie spotkała się z podobnym przypadkiem: jej zdaniem usunięty nowotwór jest światowym rekordem, jeżeli chodzi o liczbę odontoidów.
Nie jest to do końca prawda – w piśmiennictwie znany jest opis zębiaka o wadze 883 g, a także zębiaka złożonego zawierającego około 2000 odontoidów (inf. za: Nowotwory zębopochodne i guzy nowotworopodobne kości szczękowych, Warszawa 2009, s. 107- 116).

Po zabiegu chirurgicznym, polegającym na całkowitym wyłuszczeniu lub wyłyżeczkowaniu guza, często dochodzi do powstania rozległego ubytku tkanki kostnej. Naturalny proces gojenia kości przy tak dużych ubytkach nie prowadzi zwykle do jej całkowitego odtworzenia, co utrudnia lub uniemożliwia późniejsze leczenie implantoprotetyczne. Na szczęście współczesna stomatologia – dzięki rozwojowi technik sterowanej regeneracji kości – potrafi dziś skutecznie pomóc takim pacjentom jak Ashik.

B.Sz.