Higiena jamy ustnej a zapalenie płuc u pacjentów OIT

Przeprowadzone w ostatnich latach badania zakwestionowały skuteczność stosowania przeciwbakteryjnego płynu do płukania jamy ustnej w zapobieganiu zapaleniu płuc u pacjentów oddziałów intensywnej terapii (OIT). W związku z tym naukowcy z Kanady przeprowadzili badanie mające na celu ocenę, czy rezygnacja z płukanki i wdrożenie pielęgnacji jamy ustnej może zmniejszyć śmiertelność u pacjentów OIT wentylowanych mechanicznie.

Badacze z Toronto wykazali, że podjęte działania w zakresie pielęgnacji jamy ustnej prowadzone przez pielęgniarkę były równie skuteczne jak płukanie jamy ustnej w zapobieganiu zapaleniu płuc i pomogły poprawić stan zdrowia jamy ustnej hospitalizowanych pacjentów. Badanie to (opublikowane pod koniec 2021 roku) doprowadziło do zmian w amerykańskich wytycznych regulujących opiekę szpitalną.

Ułatwiony dostęp bakterii do płuc pacjentów OIT

Według Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Klatki Piersiowej (ang. American Thoracic Society; ATS) każdego roku około miliona dorosłych w USA jest przyjmowanych do szpitala z powodu zapalenia płuc, a 50 000 osób umiera z powodu tej choroby. Zapalenie płuc może być śmiertelne dla pacjentów hospitalizowanych, zwłaszcza tych leczonych na OIT – często przyjmują oni leki powodujące kserostomię, mają ograniczenia w jedzeniu i piciu, w związku z czym pogorszeniu ulega stan higieny jamy ustnej, co prowadzi do zmian w jej mikrobiomie. Ponadto, jak zauważyli autorzy badania, rurka tracheostomijna używana do wentylacji może służyć jako droga dostępu bakterii do płuc, co może skutkować zapaleniem płuc.

– Gdy w jamie ustnej występuje duże nagromadzenie bakterii, mogą one zostać zaaspirowane z jamy ustnej do płuc, zwłaszcza wtedy, gdy pacjenci leżą na plecach – powiedział dr Craig Dale z Canadian Institutes of Health Research i Institute of Musculoskeletal Health and Arthritis w Sunnybrook Health Sciences Centre oraz profesor nadzwyczajny na Wydziale Pielęgniarstwa Lawrence’a S. Bloomberga na Uniwersytecie w Toronto.

W wielu opublikowanych w ostatniej dekadzie przeglądach systematycznych wykazano, że stosowanie płukanek do jamy ustnej ma związek z nadmierną śmiertelnością pacjentów. Aby dokładniej zbadać, czy płyn do płukania jamy ustnej przyczynia się do zgonu pacjentów i ocenić jego skuteczność w zapobieganiu zapaleniu płuc, naukowcy z Toronto zaproponowali próbę, w której u pacjentów z OIT zrezygnowano ze stosowania płukanki, a w zamian wdrożono działania w zakresie pielęgnacji jamy ustnej, w tym szczotkowanie zębów.

Oprócz oceny, jakie ma to przełożenie na wskaźniki śmiertelności, naukowcy z Kanady ocenili też skutki, jakie zmiana ta powoduje w odniesieniu do infekcji dróg oddechowych, czasu stosowania respiratora oraz komfortu pacjenta.

Do badania włączono łącznie 3260 pacjentów z oddziałów intensywnej terapii szpitali w Toronto. Zaproponowane działania wymagały od personelu szpitalnego regularnego szczotkowania zębów pacjentów oraz nawilżania ust. – Ponieważ pacjenci i tak powinni szczotkować zęby, nie było potrzeby dodawania płynu do płukania jamy ustnej, który może mieć skutki uboczne dla pacjentów – zauważył dr Dale.

Zmiana wytycznych dotyczących profilaktyki w USA

Z uzyskanych danych wynika, że chociaż zaprzestanie stosowania płukanek i późniejsze wdrożenie zabiegów z zakresu higieny jamy ustnej nie przyniosło korzyści pod względem śmiertelności na OIOM-ie, to miało wpływ na poprawę stanu zdrowia pacjentów. Dzięki tej obserwacji badanie to było jednym z pierwszych na świecie, które wskazały, że należy zrezygnować ze stosowania płynu do płukania jamy ustnej w szpitalach i na OIT, a zamiast tego należy wdrożyć działania związane z pielęgnacją jamy ustnej, w tym szczotkowanie zębów.

Badanie to doprowadziło do zmiany wytycznych dotyczących profilaktyki w USA. Dr Craig Dale uważa, że zaktualizowane wytyczne są krokiem naprzód w zapewnieniu lepszej opieki pacjentom i uznaniu związku pomiędzy zdrowiem jamy ustnej a zdrowiem ogólnoustrojowym. Stwierdził, że nie należy lekceważyć znaczenia kompleksowej opieki w zakresie higieny jamy ustnej u pacjentów leczonych na OIT, ponieważ może ona pomóc im w szybszym powrocie do prawidłowej mowy, połykania i standardowej diety po zakończeniu stosowania respiratora. Dodał też, że kluczową rolę w zapobieganiu zapaleniu płuc u pacjentów mają do odegrania pielęgniarki.

Badanie zatytułowane „Effect of oral chlorhexidine de-adoption and implementation of an oral care bundle on mortality for mechanically ventilated patients in the intensive care unit (CHORAL): A multi-center stepped wedge cluster-randomized controlled trial” zostało opublikowane w czasopiśmie naukowym „Intensive Care Medicine”.

Bakterie wywołujące choroby dziąseł mogą być przyczyną stanu zapalnego oskrzeli oraz płuc. Wyjaśnia prof. dr hab. Tomasz Konopka.

T.H.

źródła: https://ca.dental-tribune.com/news/study-on-oral-care-in-hospitalised-pneumonia-patients-leads-to-change-in-international-practice/

https://link.springer.com/article/10.1007/s00134-021-06475-2