Gips i cement

Gips i cement – materiały kojarzone przede wszystkim z murarstwem – znalazły szerokie zastosowanie również w dentystyce. Są wykorzystywane przede wszystkim w leczeniu protetycznym, chociaż niektóre rodzaje cementów stosuje się także w endodoncji i w leczeniu zachowawczym.

Ząb zacementowany
Ze względu na swoje właściwości cement często jest stosowany jako podkład do wypełnień lub materiał do wypełnień czasowych. Używany jest w postaci proszku i płynu, które stomatolog musi zmieszać i zarobić, aby otrzymać masę gotową do użycia. Najbardziej popularnym rodzajem cementu jest bez wątpienia cement cynkowo-siarczany, nazywany inaczej dentyną wodną lub fleczerem (od nazwiska jednego z twórców mieszanki – Fletchera). Materiał – o konsystencji kitu – wkładany jest do wnętrza zęba, gdzie twardnieje w obecności śliny. Jego dużą wadą jest nietrwałość – ten typ cementu jest kruchy i łatwo wypłukuje się z ubytku. O wiele trwalszy jest cement tlenkowo-cynkowo-eugenolowy, zawierający w swoim składzie olejek goździkowy. Eugenol cynku stosuje się nie tylko jako materiał tymczasowy, lecz także jako podkład w głębokich ubytkach próchnicowych do pokrycia pośredniego miazgi. Ten rodzaj cementu ma silne działanie przeciwbólowe i bakteriobójcze, a także pobudza odontoblasty do wytwarzania zębiny wtórnej. Natomiast do długoterminowego tymczasowego zaopatrzenia stomatolodzy często używają tzw. cementów prowizorycznych, opartych na mieszaninie tlenków cynku i krzemu i zarabianych roztworem kwasu fosforowego. Zastosowanie tych materiałów jest rozległe – od długoterminowych opatrunków do przejściowych, czasowych wypełnień.

Wśród cementów stosowanych do tymczasowych opatrunków wyróżniamy:
– cement cynkowo-fosforanowy,
– cement cynkowo-polikarboksylowy,
– cement na bazie tlenku cynku z eugenolem,
– cement na bazie wodorotlenku wapnia Twardniejący lub nietwardniejacy)
– cementy glassjonomerowe (zwykle stosowane do wypełnień niewielkich ubytków w zębach mlecznych oraz do odbudowy szyjek zębowych. Ten rodzaj cementu dobrze wiąże się z zębiną i szkliwem, aczkolwiek jest łatwo ścieralne. Cementy glassjonomerowe są koloru białego, dlatego trudno je dopasować do naturalnego koloru zęba).

Cement do mocowania elementów protetycznych
Do cementowania uzupełnień protetycznych wykorzystuje się cementy tymczasowe oraz ostateczne. Cementy tymczasowe – dostępne w samomieszających się strzykawkach, jednorazowych opakowaniach lub tradycyjnych tubach – umożliwiają sprawdzenie efektu estetycznego i pozwalają na dopasowanie uzupełnienia stałego do zębów sąsiednich i przeciwstawnych. Natomiast cementy stałe służą do ostatecznego umocowania koron, a rodzaj zastosowanego cementu zależy od warunków w jamie ustnej i materiału, z którego wykonane jest uzupełnienie. Do najbardziej popularnych cementów należą cementy glassjonomerowe i cementy kompozytowe.

Warto w tym miejscu dodać, że cementy stosowane do mocowania konstrukcji protetycznych z jednej strony umożliwiają solidne utrzymanie odbudowy protetycznej, z drugiej – pozwalają na jej szybkie i bezuszkodzeniowe zdjęcie. Dzięki temu możliwe jest przeprowadzanie koniecznych napraw czy też użycie technik formujących dziąsło.

Gips dentystyczny
Obecnie jest materiałem pomocniczym stosowanym do wykonywania modeli szczęki, jednak trzydzieści lat temu stomatolodzy wykorzystywali gips również do pobierania wycisków, samodzielnie przygotowując papkę gipsową za pomocą szpatułki i gumowej miski. Ciekawostką może być fakt, iż prawidłowe wykonanie masy wyciskowej wcale nie było prostym zadaniem – papka musiała mieć odpowiednią konsystencję, nie mogła być zbyt miękka ani zbyt twarda. Także wypełnianie gipsem łyżki wyciskowej wymagało sporych umiejętności – należało nałożyć niewielką ilości rozrobionego gipsu na głębsze miejsca wycisku, a następnie uderzać nim lekko o brzeg miski. Czynność ta miała na celu dokładne wypełnienie wszystkich zachyłków i pozbycie się pęcherzy powietrza, które mogły wpłynąć na dokładność wycisku.

Jednak dzisiaj gips dentystyczny jest używany przede wszystkim do sporządzenia modeli szczęki i ma zastosowanie w leczeniu protetycznym i ortodontycznym. Gipsowe modele mogą służyć również do analizy zwarcia i zgryzu oraz oceny długofalowych skutków leczenia, dlatego wykonuje się je w przypadku problemów okluzyjnych.

B.Sz.