Fluor – cenny pierwiastek

Fluor do profilaktyki przeciwpróchnicowej został po raz pierwszy zastosowany jako związek fluorku potasu już w 1874 roku w Niemczech.

W układzie okresowym położony jest w grupie VII, rozpoczynający grupę główną fluorowców. Fluor jest jasnożółtym trującym gazem o ostrym zapachu (temperatura topnienia: – 219,6° C, temperatura wrzenia: – 188,3° C). W przyrodzie spotykany tylko w minerałach, z których najważniejszymi są: fluoryt, apatyt fluorowy, kryolit.

Obecnie dodaje się fluor do wody wodociągowej (w ilości 1 ppm), co zapobiega próchnicy zębów. W tym samym celu wprowadza się związki fluoru do pasty do zębów.

Na czym więc polega mechanizm przeciwpróchnicowy fluoru?

Związki fluoru działają przeciwprócnicowo poprzez wzmacnianie zewnętrznej warstwy zęba – szkliwa. Następuje wchodzenie jonów fluoru w reakcje z apatytami szkliwa (główny budulec szkliwa zębów). W efekcie powstają fluoroapatyty, są one bardziej odporne na działanie kwasów. Drugi mechanizm fluoru przeciwpróchnicowy, to hamowanie metabolizmu komórek bakterii znajdujących się w płytce nazębnej.

Dzienne zapotrzebowanie człowieka na fluor wynosi od 0,5 do 1,2 mg. Głównym źródłem fluoru jest woda pitna. Zawarty w niej, fluor powinien pokrywać 2/3 zapotrzebowania na ten pierwiastek (pozostałą 1/3 pokrywa fluor zawarty w pokarmach). Przy małym jego stężeniu w wodzie pitnej zapotrzebowanie może nie być pokryte. Na szerszą skalę związki fluoru zostały zastosowane w profilaktyce przeciwpróchnicowej w 1934 roku.

Porównywalne dane zbierane przez różnych autorów dały zbliżone do siebie wyniki redukcji próchnicy w populacjach, u których zastosowano związki fluoru. Rozpoczęto również fluorkowanie wody pitnej. Bezpieczeństwo i tani koszt profilaktyki fluorowej spowodowały, że Światowa Organizacja Zdrowia w Genewie w roku 1958 zaleciła stosowanie fluorkowania wody pitnej jako bezpieczną, skuteczną metodę masowego zapobiegania próchnicy zębów.

W Polsce nigdy nie zastosowano masowego fluorowania wody (stosowano w kilku miastach – Wrocław, Szczecin, Nysa, Malbork).

W Polsce jako program masowy w szkołach rozpoczęto stosowanie profilaktyki od 1968 roku. Program ten polegał na stosowaniu preparatów fluoru do szczotkowania zębów. Redukcja próchnicy przy prawidłowym stosowaniu tej metody wynosi około 30%.Od 1992 roku rozpoczęto program lakierowania zębów preparatami fluoru, oraz uszczelniania bruzd międzyguzkowych lakierami światłoutwardzalnymi tzw. lakowanie (część preparatów zawierała również związki fluoru). Są to bardzo skuteczne metody indywidualnej profilaktyki p/próchnicowej. Jednak jako metody droższe i bardziej pracochłonne obejmowały małą populację dzieci.

Inną efektywną metodą zapobiegania próchnicy jest stosowanie środków farmaceutycznych zawierających związki fluoru. Fluoryzację tą metodą należy rozpocząć jeszcze przed okresem wyrzynania się zębów. Proces ten powinien być kontynuowany do 13-14 roku życia (tzn. do wyrżnięcia się drugiego trzonowca). Do tej metody godnym polecenia są preparaty zawierające fluor w tabletkach do ssania lub płynie.

Po zażyciu płynu przed okresem ząbkowania, substancja czynna jest przenoszona przez krew do zawiązków zębów, zapewniając im fluoryzację przed wyrzynaniem. Po okresie ząbkowania zęby wychwytują fluor ze ssanej tabletki poprzez bezpośredni kontakt z fluorkiem zawartym w ślinie. Ważne jest, że redukcja próchnicy przy ciągłym (najmniej 200 dni w roku) stosowaniu tabletek fluorowych wynosi około 40 do 50%.

Dawkowanie fluoru jest zależne od wieku dziecka, oraz ilości fluoru w wodzie pitnej.

O zawartości fluoru w wodzie pitnej na danym terenie można się dowiedzieć u lekarza stomatologa, lub w Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.