Elżbieta Rakuszanka: stomatologiczne skutki gruźlicy kości

O uśmiechu Elisabeth von Habsburg, znanej w Polsce jako Elżbieta Rakuszanka (1436–1505), nie można było powiedzieć, że jest piękny. Co oczywiste, w XV-wiecznej Europie nawet dla osób o jej pozycji społecznej niedostępne było leczenie ortodontyczne i ortognatyczne, które mogłoby w istotny sposób poprawić jakość i komfort życia nieco zapomnianej dziś monarchini.

Elżbieta przyszła na świat w Wiedniu w 1436 roku jako córka władcy Austrii, Czech, Węgier i Niemiec Alberta II Habsburga oraz czeskiej księżniczki Elżbiety z dynastii Luksemburgów. Albert żył na tyle krótko, że nie doczekał planowanej koronacji na Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Wkrótce zmarła także jego małżonka, w związku z czym Elżbieta oraz jej młodszy brat zostali odesłani pod opiekę jednego z krewnych – księcia Austrii Fryderyka III.

Gruźlica kości powodem problemów zdrowotnych

Wbrew temu, czego można by się spodziewać, królewskim dzieciom nie zapewniono pod kuratelą wuja należytej opieki. Nie było tam troski, empatii, bywało, że nie zaspokajano nawet podstawowych potrzeb – na dworze Fryderyka III dzieci Alberta nierzadko głodowały.

Jak oceniają specjaliści, spartańskie warunki życia mogły przyczynić się do tego, że u księżniczki Elżbiety rozwinęła się gruźlica kości. Jej efektem była deformacja kręgosłupa – miał on kształt litery „S”, z wychyleniem w lewą stronę w odcinku piersiowo-szyjnym, co sprawiało, że głowa Elżbiety była przechylona w stronę prawego ramienia. Drugie skrzywienie wyrównawcze w odcinku lędźwiowym było skierowane wypukłością również w stronę lewą.

Zdeformowana głowa królowej

Deformacje występujące w kośćcu monarchini potwierdziły badania przeprowadzone w 1973 roku, gdy szczątki królowej złożone w Kaplicy Świętego Krzyża w katedrze wawelskiej zostały poddane ocenie specjalistów. Jak wykazano, zmiany dotyczyły nie tylko kręgosłupa, ale i twarzoczaszki Elżbiety Rakuszanki. Profesorowie Zdzisław Marek i Kazimierz Jaegermann z Zakładu Antropologii UJ informowali wówczas, że głowa monarchini była asymetryczna, wydłużona, twarz niezwykle wąska, oczodoły bardzo wysokie, niespotykane w XV-wiecznej populacji.

Problemem była także nieprawidłowa okluzja: jak podali badacze z Uniwersytetu Jagiellońskiego, u królowej występowały poważne zaburzenia zgryzu i ustawienia zębów, przede wszystkim siekaczy szczęki, których nie zakrywała warga górna.

Od rozczarowania do szczęśliwego małżeństwa

Fizyczność Elżbiety nie była komentowana – podnoszono zalety jej ducha i intelektu, ale nie zachowały się współczesne opisy wyglądu królowej. Niemniej sporządzona w XVI wieku relacja z pierwszego spotkania 18-letniej królewny z jej przyszłym mężem – Kazimierzem Jagiellończykiem – dowodzi, że nie przebiegło ono zbyt pomyślnie. Po powitaniu Habsburżanki na przedpolach Krakowa narzeczony zaszył się w swoich komnatach i próbował odwołać małżeństwo. Niemniej po namowach swoich doradców zmienił zdanie – 10 lutego 1454 roku w katedrze wawelskiej odbył się ślub oraz koronacja Elżbiety na królową Polski i wielką księżnę Litwy.

Para przeżyła wspólnie 38 lat (do śmierci króla w 1492 roku), a ich małżeństwo oceniano jako udane i harmonijne. Kazimierz w wielu sprawach wagi państwowej zasięgał rady żony i źle znosił jej nieobecność. Owocem ich związku było trzynaścioro dzieci, z których tylko jedno nie dożyło dorosłego wieku (co było wówczas rzadkością). Przydomek „matki królów” Elżbieta zawdzięcza faktowi, że jej czterej synowie zasiedli na tronie. Najstarszy Władysław był królem Czech, a następnie także Węgier, a młodsi – Jan Olbracht, Aleksander oraz Zygmunt, zwany później Starym – królami Polski i wielkimi książętami Litwy.

Sprzęt stomatologiczny i medyczny to niezbędny ekwipunek dzisiejszego stomatologa. Odszukaliśmy zdjęcia, które przedstawiają instrumenty sprzed wieków. Warto zobaczyć, co się zmieniło i jak kiedyś pojmowano ergonomię.

T.H.

źródła: https://kobieta.onet.pl/wiadomosci/elzbieta-rakuszanka-matka-krolow-czy-najbrzydsza-krolowa-polski/frjlz7w

https://wielkahistoria.pl/wyglad-elzbiety-rakuszanki-czy-zona-kazimierza-jagiellonczyka-naprawde-byla-najbrzydsza-polska-krolowa/