Czy nadmiar fluoru szkodzi?

Fluor to pierwiastek niezbędny w procesie mineralizacji kości i zębów. Odpowiada za ich zdrowie, twardość oraz odporność na działanie bakterii. Wystarczające dla człowieka ilości fluoru przyjmuje się pijąc wodę oraz szczotkując zęby. Nadmiar tej substancji może być natomiast bardzo groźny dla zdrowia.

Około 96% fluoru, który znajduje się w ludzkim organizmie, występuje w kościach i zębach. Jest on niezbędny w procesie ich mineralizacji – zapewnia odpowiednią twardość, odporność na szkodliwe działanie bakterii oraz urazy mechaniczne. Według wyliczeń naukowców, zapotrzebowanie na fluor wynosi około 0,01-0,5 mg na dobę dla noworodków, około 1-2 mg dla dzieci oraz 3-4 mg dla dorosłych.

Wymagane dawki fluoru dostarczamy sobie na co dzień, nawet o tym nie wiedząc. Fluor jest bowiem najczęstszym składnikiem past do zębów, gdyż wzmacnia szkliwo, zabija bakterie oraz ma działanie przeciwpróchnicowe. Nie występuje on jednak w postaci czystej – w pastach do zębów znaleźć można związki tego pierwiastka, m.in. fluorek sodu oraz fluorek cyny. Dodatkowo, fluor łączy się też z krzemionką o właściwościach ściernych. Duże ilości fluoru znajdują się ponadto w wodzie mineralnej, rybach, wątrobie, soi, szpinaku, zielonej herbacie, brokułach oraz marchwi.

Czym jest fluoroza?

Fluor w określonych dawkach jest niezbędny do utrzymania zdrowia zębów. Badania udowodniły jednak, że nadmiar tego pierwiastka zaniża jakość tkanki kostnej oraz zębiny, co może skutkować chorobą zwaną fluorozą. Głównym objawem schorzenia jest pojawianie się na zębach kredowobiałych lub żółtych pasm i plam, które z upływem czasu ciemnieją. W skrajnych przypadkach na zębach mogą pojawić się zagłębienia oraz ubytki szkliwa, a sam ząb niekiedy zmienia swój kształt.

Fluoroza była chorobą często występującą w latach 70. oraz 80. – wtedy nie znano jeszcze szkodliwych skutków spożywania nadmiaru tej substancji, a fluor dodawano do lecącej z kranu wody. W krajach zachodnich z takich działań zrezygnowano już kilkadziesiąt lat temu. W Polsce również nie są one już powszechne, a jeżeli w szczególnych wypadkach do wody dodaje się fluor – np. na obszarach, na których nie występuje on w ogóle – ludność musi zostać o tym poinformowana.

Inne możliwe powikłania

Spożywanie nadmiernych dawek fluoru przez bardzo długi czas może prowadzić do innych groźnych powikłań. Jednym z najczęstszych jest fluoroza kości, objawiająca się zmniejszoną ruchomością stawów, usztywnieniem kręgosłupa, bólami kostno-stawowymi oraz zwapnieniem więzadeł. Jeżeli dojdzie natomiast do przewlekłego zatrucia fluorem, do głównych objawów zaliczają się zaburzenia żołądkowe, zaburzenia układu nerwowego oraz pracy mięśni, a także niewydolność nerek. Bardzo ważne jest więc, aby pod żadnym pozorem nie stosować samodzielnej suplementacji fluorem oraz uważać na dzieci, które stosują pasty do zębów z nim w składzie. Odpowiednie dla najmłodszych są pasty o obniżonej zawartości fluoru lub zupełnie bez związków fluoru, a zawierające równie skuteczny w przeciwdziałaniu próchnicy ksylitol.

AF

Fot. Sherman Geronimo-Tan, flickr.com (CC-by-SA)