Ból zęba a stan zapalny miazgi

Bardzo często ból zęba jest następstwem stanu zapalnego, który rozwija się w miazdze – galaretowatej tkance szczelnie wypełniającej komorę zęba i kanały korzeniowe. Choć objętościowo jest jej niewiele, jest jednak wyjątkowo bogato unerwiona i unaczyniona. Miazga pełni w zębie przede wszystkim funkcję odżywczą – poprzez sieć naczyń krwionośnych dostarcza tlen i różne substancje do zębiny, czyli warstwy o grubości ok. 3 mm, która otacza jamę zęba. Kolejną funkcją miazgi jest funkcja czuciowa – pulpa dentis reaguje bólem na szkodliwy wpływ czynników bakteryjnych, termicznych, chemicznych oraz mechanicznych, co zmusza nas do podjęcia szybkich środków zaradczych.

Jeżeli miazga boli, to znaczy, że żyje
Kiedy w zaatakowanym przez próchnicę zębie powstają głębokie ubytki, znajdujący się w miazdze nerw zostaje odsłonięty i poddany działaniu bodźców mechanicznych i termicznych. Pokarm i napoje (zwłaszcza zimne i gorące) drażnią zakończenia nerwów przechodzących przez żywą miazgę i wywołują natychmiastową odpowiedź bólową.

Jednak ból może się pojawić także wówczas, kiedy ząb nie jest dziurawy, a jego korona jest szczelnie zamknięta wypełnieniem. Dzieje się tak dlatego, gdyż stan zapalny uszkadza naczynia krwionośne i doprowadza do obrzęku miazgi, która – jak wiemy – jest zamknięta w twardej, nierozciągliwej komorze. W efekcie obrzęku we wnętrzu zęba następuje wzrost ciśnienia, powstaje ucisk na zakończenia nerwowe i pojawia się odczucie dojmującego bólu.

Z identycznym mechanizmem mamy do czynienia w przypadku zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Ono także powstaje w następstwie zwiększenia objętości mózgu, a jego dominującym objawem jest rozsadzający ból głowy, który początkowo występuje się w nocy i nad ranem, jednak z czasem nasila się i pojawia w innych porach.

Również zapalenie miazgi daje o sobie znać głównie nocą, kiedy przyjmujemy pozycję horyzontalną. Kiedy leżymy, w naszej głowie wzrasta ciśnienie krwi, jednak stan zapalny powoduje zaburzenia jej odpływu z miazgi zęba przez uszkodzone naczynia krwionośne. Brak pełnej drożności naczyń krwionośnych powoduje wzrost ciśnienia w komorze zęba i wyzwala reakcję bólową.

Żywa miazga z czasem obumiera
Pod wpływem stanu zapalnego z czasem dochodzi do zamknięcia światła naczyń miazgi, czego skutkiem są najpierw zmiany martwicze, a ostatecznie – obumarcie miazgi. Za stopniowy gnilny rozkład miazgi odpowiadają bakterie beztlenowe. Pod wpływem ich działania składające się na miazgę białka, węglowodany oraz ciała tłuszczowe podlegają różnym procesom chemicznym, w wyniku których tworzy się brunatnozielona masa zgorzelinowa, zawierająca w sobie gazy, kwasy oraz jady trupie. Zainfekowana miazga z czasem obumiera, a z zepsutego zęba wydobywa się charakterystyczny, nieprzyjemny zapach.

Stan zapalny związany ze zgorzelą może powodować różne objawy. W stanie ostrym na skutek wzrostu ciśnienia gazów produkowanych w procesie beztlenowego rozpadu martwych tkanek może pojawić się gwałtowny, ostry, ból zęba, określany przez pacjentów jako trudny do zniesienia. Ból jest odczuwany zwłaszcza podczas nagryzania, spożywania gorących pokarmów, po przyjęciu pozycji horyzontalnej i w nocy.

Natomiast w przewlekłym stanie zapalnym dolegliwości bólowe są słabo nasilone lub nie występują wcale. Jeśli komora zęba jest otwarta, wówczas gazy znajdują ujście i nie powodują drażnienia przetrwałych, resztkowych włókien nerwowych. W takiej sytuacji pacjent nie odczuwa bólu i często rezygnuje z wizyty u stomatologa. Niestety, nieleczona zgorzel grozi poważnymi powikłaniami w postaci stanów zapalnych tkanek okołowierzchołkowych.

B.Sz.