Mini słownik protetyczny dla asystentki i higienistki

Witajcie ponownie na blogu. Będziecie mogły z łatwością zrozumieć treści zawarte w publikacjach naukowych oraz… zaskoczyć swoich pacjentów fachową wiedzą:) Mam nadzieję, że materiały okażą się pomocne.

• PROTEZY STAŁE – protezy, których nie można zdjąć bez pomocy lekarza.
• PROTEZY RUCHOME – protezy, które mogą być nakładane i zdejmowane przez pacjenta.
• PROTEZY OZĘBNOWE inaczej NIEOSIADAJĄCE – protezy, które przenoszą siły żucia poprzez ozębną zębów filarowych na kość wyrostka zębodołowego. Są nimi protezy stałe takie jak: wkłady i nakłady koronowe, endokorony, wkłady koronowo-korzeniowe, licówki, korony i mosty oraz wybrane rodzaje protez ruchomych.
• PROTEZY ŚLUZÓWKOWE inaczej OSIADAJĄCE – protezy, które przenoszą siły żucia poprzez błonę śluzową podłoża protetycznego na kość. Można do nich zaliczyć protezy całkowite i częściowe osiadające.
• PROTEZY OZĘBNOWO-ŚLUZÓWKOWE inaczej MIESZANE – protezy, które przenoszą siły żucia na kość zarówno poprzez błonę śluzową, jak i ozębną uzębienia resztkowego. Są to protezy szkieletowe oraz protezy nakładkowe (overdentures).
• MATERIAŁY PODSTAWOWE protetyczne – materiały, z których wykonane są uzupełnienia protetyczne; w tej grupie możemy wymienić: akryl, stopy metali, acetal, nylon itp.
• MATERIAŁY POMOCNICZE protetyczne – wszystkie materiały konieczne do użycia w procesie wykonywania uzupełnienia protetycznego; do tej grupy należą między innymi: wosk, masy wyciskowe czy gips.
• WYCISK – jest to negatyw kształtu tkanek wykonany z masy wyciskowej nałożonej do jamy ustnej w stanie ciekłym lub plastycznym i wyjętej po stężeniu w stanie sztywnym lub elastycznym.
  • WYCISK ORIENTACYJNY – wykonywany w celu odlania modelu orientacyjnego służącego do celów diagnostycznych, stworzenia planu leczenia i wykonania łyżki indywidualnej.
  • WYCISK ROBOCZY – wykonywany w celu odlania modelu roboczego, który posłuży do wykonania protez. Często modele robocze ulegają zniszczeniu w trakcie procesu laboratoryjnego wykonania protez.
• WYCISK ANATOMICZNY – odtwarza kształt elementów anatomicznych jamy ustnej uwzględniania czynności mięśniowej. Wyciski anatomiczne wykonuje się przy użyciu łyżek standardowych lub zindywidualizowanych. Modele odlane w laboratorium na podstawie tak pobranego wycisku noszą nazwy modeli wstępnych, diagnostycznych lub orientacyjnych.
• WYCISK CZYNNOŚCIOWY – negatyw tkanek jamy ustnej w stanie dynamicznym; pobierany jest w trakcie wykonywania przez pacjenta ruchów żuchwy, języka, warg i policzków. Ruchome tkanki miękkie, przyczepy mięśni i więzadeł kształtują brzegi wycisku. W celu pobrania wycisku czynnościowego używa się łyżek indywidualnych.
• TESTY HERBSTA – ustalone ruchy warg, policzków, języka, żuchwy i szczęki, które wykonuje pacjent na polecenie lekarza dentysty w celu: dopasowania łyżki indywidualnej, pobrania poprawnego wycisku czynnościowego, korekty dopasowania pobrzeży w trakcie oddania protezy, właściwej korekty protezy w czasie wizyt kontrolnych.
• ŁYŻKA WYCISKOWA – łyżki wyciskowe to narzędzia stosowane w technice protetycznej. Ich główne zadanie to, poprzez pobranie wycisku za pomocą mas plastycznych, odwzorowanie warunków panujących w jamie ustnej pacjenta. Wycisk pobrany na łyżce wyciskowej jest negatywem, z którego technik dentystyczny może odlać model gipsowy. Łyżki wyciskowe dzieli się na standardowe i indywidualne.
• ŁYŻKA INDYWIDUALNA – powstaje na bazie modelu odlanego z wycisku anatomicznego. Składa się z płyty podstawowej i uchwytu. Prawidłowo wykonana płyta łyżki indywidualnej powinna swoim zasięgiem przekraczać granicę ruchomości błony śluzowej. Uchwyt powinien być zlokalizowany pośrodku łyżki. Łyżki indywidualne mogą być wykonane z takich materiałów jak akryl, szelak, materiały światłoutwardzalne lub inne tworzywa termoplastyczne.
• WZORNIK ZWARCIOWY – głównym wskazaniem do wykonania wzornika zwarciowego jest proces, w którym powstaje proteza całkowita. Wzorniki wykonuje się na modelach roboczych w celu ustalenia i rejestracji zwarcia centralnego. Wzornik powinien mieć właściwy zasięg, czyli nie powinien przekraczać ustalonego wcześniej pola protetycznego, wały zwarciowe muszą znajdować się na szczytach wyrostków zębodołowych. Wzornik zwarciowy nie powinien łatwo odkształcać się w warunkach jamy ustnej pacjenta, powierzchnia wzornika musi być gładka, a jego kontury zaokrąglone.
• ZGRYZ inaczej ARTYKULACJA – jest to pojęcie dynamiczne i określa stosunek łuku zębowego szczęki do łuku zębowego żuchwy niezależnie od jej pozycji; zgryz jest charakterystyczny i indywidualny dla każdego człowieka; ocenia się go w zwarciu centralnym. Analizę zgryzu prowadzi się na podstawie oceny relacji łuków zębowych względem płaszczyzny strzałkowej, czołowej oraz horyzontalnej; zgryz prawidłowy jest nazwany eugnacją; główne cechy charakterystyczne zgryzu prawidłowego to: łuk zębowy szczęki ma kształt elipsy, natomiast łuk zębowy żuchwy paraboli; guzki policzkowe zębów górnych bocznych i dolnych bocznych zachodzą na siebie; zęby w łuku zębowym kontaktują się w tzw. miejscach stycznych; obowiązuje zasada triady zębowej; obecna jest pierwsza klasa kłowa; wartości nagryzu pionowego to 3-4 mm, natomiast nagryzu poziomego to ok. 2-3 mm.
• OKLUZJA inaczej ZWARCIE – prawidłowa relacja zębów górnych szczęki do zębów dolnych żuchwy przy jednoczesnym prawidłowym ułożeniu stawu skroniowo-żuchwowego oraz prawidłowym napięciu mięśni za to odpowiedzialnych,
• ZWARCIE – jest to jakikolwiek wzajemny kontakt łuków zębowych szczęki i żuchwy; wyróżnia się zwarcie centralne, inaczej centryczne oraz zwarcie pozacentralne, czyli ekscentryczne lub nawykowe (każde inne od centralnego); zwarcie centralne charakteryzuje się: maksymalnym zaguzkowaniem, czyli inaczej maksymalną interkuspidacją („pozycja maksymalnego zaguzkowania – całkowite zaguzkowanie zębów przeciwstawnych, czasami określane jako najlepsze dopasowanie zębów”); maksymalnym dotylnym położeniem żuchwy; poślizgiem centralnym między wyżej wymienionymi pozycjami (0,8-1,2 mm),
• CHOROBA OKLUZYJNA – jest następstwem nieprawidłowej relacji między zębami żuchwy i szczęki; poprzez nieprawidłową pracę stawów skroniowo-żuchwowych wraz z niewłaściwym napięciem mięśni może być przyczyną ścierania się zębów, pękania szkliwa, a w konsekwencji nawet utraty zębów; najczęstsze objawy choroby okluzyjnej to: starte i zniszczone zęby, migrenowe bóle głowy, pękające i kruszące się wypełnienia, dolegliwości bólowe, zwłaszcza przy nagryzaniu, 
• POLE PROTETYCZNE – powierzchnia tkanek jamy ustnej, która może zostać pokryta przez przedmioty konstrukcyjne protezy nie narażając pacjenta na czynniki bólowe i dyskomfort użytkowania uzupełnień.
• STOMATOPATIE PROTETYCZNE – zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej związane przyczynowo z użytkowaniem protez stomatologicznych najczęściej ruchomych częściowych i całkowitych, wykonanych z tworzywa akrylowego. Do głównych przyczyn powstawania stomatopatii protetycznych należą: urazy mechaniczne, infekcje grzybami drożdżopochodnymi oraz oddziaływanie płytki protez (płytka protez [denture plaque] gromadzi się w znacznych ilościach na ruchomych protezach akrylowych, zwłaszcza w razie niedostatecznej higieny jamy ustnej! Akrylowa płyta protezy stwarza korzystne warunki do odkładania się płytki protez, zwłaszcza jeśli mowa o protezie górnej. Duża płyta górnej protezy „zapewnia” dużą wilgotność, podwyższoną temperaturę, utrudnia samooczyszczenie przez ślinę, a tym samym sprzyja osadzaniu się płytki oraz rozwojowi bakterii i grzybów)
• STOMATODYNIE PROTETYCZNE – nieokreślone bliżej, nieprzyjemne sensacje w jamie ustnej, którym w większości wypadków nie towarzyszą obiektywne zmiany miejscowe. Objawami subiektywnymi są głównie skargi chorych na pieczenie – palenie – drętwienie języka, podniebienia, policzka, wargi i dziąseł. Rzadziej skargi dotyczą zaburzeń smakowych, suchości lub ślinotoku. Schorzenie to występuje częściej u kobiet w okresie przekwitania i później, a często jest z tym związany lęk przed rakiem (cancerophobia).

Spis literatury źródłowej:

1. W. Majewski, Gnatofizjologia stomatologiczna. Normy okluzji i funkcje układu stomatognatycznego, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2007.
2. Dejak, Kompendium wykonywania uzupełniń protetycznych, Wydawnictwo Med Tour Press International, Otwock, 2014.
3. Spiechowicz, Protetyka stomatologiczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
4. Jańczuk, Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
5. Karłowska, Zarys współczesnej ortodoncji. Podręcznik dla studentów i lekarzy dentystów, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2008.
6. Łukomska-Szymańska M., Suliborski S., Współczesne poglądy na temat maksymalnego zaguzkowania i relacji centralnej: Protetyka Stomatologiczna, nr 4/2006.
7. Pietruski J.K., Pietruska M.D., Dysfunkcja narządu żucia – przyczyny, diagnostyka, leczenie: Magazyn Stomatologiczny. Stomatologia Praktyczna, nr 12/2013.
8. dentonet.pl
9. tele-lekarz.pl