Zagrożenie w pracy stomatologa

Środowisko pracy stomatologa nie jest przyjazne dla jego stanu zdrowia. Dlaczego? Narażony jest bowiem na hałas, wibracje, pyły, odpryski materiałów, niekorzystny mikroklimat i promienie elektromagnetyczne (rentgenowskie, ultrafioletowe i optyczne).
Promieniowanie elektromagnetyczne jest czynnikiem, który wpływa na organizm człowieka w zależności od jego parametrów, ale i innych czynników, w obecności których dochodzi do kontaktu z polem elektromagnetycznym. Są to: odległość od źródła pola, natężenie pola elektromagnetycznego, częstotliwość, zmiany pola elektromagnetycznego w czasie, część ciała, która poddana jest promieniowaniu.

Promieniowanie rentgenowskie to promieniowanie jonizujące. W trakcie zetknięcia np. z ciałem człowieka ulega ono osłabieniu na skutek procesów pochłaniania i rozpraszania. Pochłanianie zależy w głównej mierze od składu chemicznego tkanek. W wyniku tego na kliszy rentgenowskiej występują różnice w zacienieniu różnych tkanek i narządów. Największe różnice zauważalne są pomiędzy tkankami miękkimi, kośćmi i powietrzem. Na zdjęciu rentgenowskim widzimy, że kości są białe, tkanki mają różne odcienie szarości, a powietrze jest czarne. Dzięki temu promieniowanie rentgenowskie ma tak znaczące zastosowanie m.in. w stomatologii.

Jednakże promienie X mogą wywierać szkodliwy wpływ na nasze zdrowie, ponieważ działają destrukcyjnie na tkanki żywego organizmu. Zależy to w głównej mierze od ich dawki. Gdy jest zbyt duża – promienie X mogą spowodować uszkodzenie DNA (nośnika informacji genetycznej), a to prowadzi do śmierci komórek lub ich podziału. Promieniowanie rentgenowskie przyczynia się również do powstawania nowotworów. Może być szkodliwe dla kobiet w ciąży (skutkuje wadami u noworodka). Jeśli czerwone krwinki uległy znacznemu napromieniowaniu – grozi to anemią. Uszkodzenie białych krwinek prowadzi z kolei do osłabienia układu odpornościowego, a zatem organizm staje się mało odporny na choroby i infekcje. Zmiany komórkowe w obrębie systemu rozrodczego mogą skutkować bezpłodnością. Promienie rentgenowskie, przyjęte w nadmiernej dawce, uszkadzają szpik kostny.

Badania rentgenowskie w stomatologii są stosowane przede wszystkim do uwidocznienia tkanki kostnej żuchwy i szczęki, oceny stawu skroniowo-żuchwowego i do określenia stanu kości całej twarzoczaszki. Za pomocą tego badania można dokonać oceny poszczególnych zębów i tkanek je otaczających. Można także stwierdzić obecność (lub jej brak) m.in.: próchnicy na powierzchniach stycznych zębów i w obrębie korzeni, ciał obcych, zmian patologicznych przy korzeniach zębów, pozostawionych korzeni, torbieli zębowych, zmian nowotworowych. Przy urazach ocenia się, czy nie doszło do uszkodzenia struktur kostnych.

By określić możliwe skutki promieniowania, konieczne jest mierzenie ilości pochłoniętej energii promieniowania przez badany organizm (dawki). Ilość energii zaabsorbowanej przez jednostkę masy napromieniowanego ciała określa się jako dawkę pochłoniętą. Określa się, że jednorazowe napromienienie całego organizmu człowieka dawką promieniowania jonizującego równą 1-2 Sv wywoła zmiany w obrazie krwi, utratę włosów po ok. 2 tygodniach i może być dawką śmiertelną dla ok. 25% napromienionych osób.
Dlatego opiekę nad aparatem rentgenowskim powinien sprawować uprawniony inspektor ochrony radiologicznej. Pracownie radiologiczne powinny być wyposażone w sprzęt ochronny zabezpieczający przed promieniowaniem rentgenowskim, dobrany do typu zainstalowanych aparatów i rodzaju wykonywanych badań lub zabiegów. Pozostałe warunki korzystania z promieniowania jonizującego określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspedycji medycznej (tekst jednolity w Dz. U. z 2013 r., poz. 1015).

B.Z.