Wiek Oświecenia – początki nowożytnej dentystyki

Filozofowie oświecenia wierzyli w nieograniczone możliwości poznawcze ludzkiego umysłu. Dominującą cechą oświeceniowego sposobu myślenia stał się krytycyzm – osiemnastowieczni myśliciele odrzucili wszelkie autorytety, bezkompromisowo dążyli do obalenia dogmatów, zwalczali zabobony i przesądy stające na drodze cywilizacyjnego postępu. Ich celem było wprowadzenia nowego ładu społecznego opartego na rozumie i osiągnięciach nauk, respektującego zasady równości, wolności i braterstwa.

Nowe idee i poglądy – rozpropagowane dzięki pismom Woltera, Diderota, J.J. Rousseau i Monteskiusza – legły u podstaw Konstytucji 3 Maja, drugiej na świecie, a pierwszej w Europie ustawie zasadniczej. Nowa ustawa zawierała wizję i program budowy nowoczesnego państwa i społeczeństwa – m.in. zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką, wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty, zapewniła chłopom ochronę państwa. Miała służyć wszystkim obywatelom – nie tylko szlachcie – oraz zmodernizować i wzmocnić państwo do tej pory oparte na zasadach demokracji szlacheckiej.

Jednak walka z przesądami i dogmatami toczyła się nie tylko na polu politycznym. Wiek osiemnasty przyniósł zmiany w wielu różnych dziedzinach życia, począwszy od religii, kończąc na medycynie i szkolnictwie. To właśnie w czasach Oświecenia dentystyka stała się niezależną profesją i zyskała naukowe podwaliny. To w wieku osiemnastym doszło do wyodrębnienia w jej obszarze takich specjalizacji, jak stomatologia zachowawcza, chirurgia, ortodoncja i protetyka. To właśnie wtedy Pierre Fauchard – uzbrojony w mikroskop i naukową dociekliwość – ostatecznie rozprawił się z pokutującym przez stulecia zabobonem, iż choroby zębów są spowodowane przez mikroskopijne robaki.

Warto przypomnieć, iż pokłosiem oświecenia była również próba uregulowania zawodu lekarza dentysty. „Duże zmiany w wykształceniu lekarskim zaszły wraz z reformą Uniwersytetu, którą przeprowadziła Komisja Edukacji Narodowej pod koniec XVIII w. Od tej pory chirurgia stała się przedmiotem uniwersyteckim – pisał Jan Zbigniew Rauch w artykule „Współdziałanie lekarzy medycyny i lekarzy dentystów”. – Uczyć się jej musieli i ci, którzy mieli zostać chirurgami- rzemieślnikami, i ci którzy kończyli studia z tytułem doktora medycyny i chirurgii. Ważne jest jednak to, że podniósł się poziom wykonywanych zabiegów chirurgicznych, wśród których znalazły się zabiegi należące dziś do stomatologii. (…)

W 1817 roku Rada Zdrowia opracowała ustawę nakazującą „egzamina dla osób trudniących się jako szczególną operacyą, jako to: dentystów, okulistów i tym osobnych operatorów. Egzaminatorami byli profesorowie, głównie chirurgii, anatomii i filozofii, a nowo mianowani magistrowie dentystyki, po uzyskaniu pozytywnego wyniku egzaminu, składali na ich ręce przysięgę. W sumie ta droga do dyplomu nadawała już pewną rangę zawodowi”.

Jak przebiegał taki egzamin, dowiadujemy się ze sprawozdania Rady, które szczęśliwie przetrwało do naszych czasów. Egzaminatorzy pozytywnie ocenili kandydata, który: „opisał z anatomii jamę ust, kość szczęki górnej i dolnej tudzięż zęby, wykonał na trupie wyrwanie zęba trzonowego za pomocą klucza, zęba przecinającego za pomocą kleszczy, w czem okazał dostateczną zręczność”. Jednocześnie inny kandydat został przez Radę odrzucony, gdyż podczas egzaminu okazało się, że „…jest tylko nieumiejętnym prostakiem…”.

B.Sz.