Stomatologia w kryminalistyce i sądownictwie

Nauka, jaką jest stomatologia sądowa, wykorzystuje wiedzę z zakresu zdrowia i patologii jamy ustnej. Dzięki niej możliwa staje się identyfikacja zmasakrowanych zwłok, a także wykrycie ofiar przemocy, w szczególności dzieci.

W czasie zwykłej wizyty w gabinecie, stomatolog może również zauważyć objawy stosowania przemocy wobec dzieci. Lekarz posiada prawny i etyczny obowiązek zgłoszenia odpowiednim służbom takiego przypadku.

Stomatologia sądowa jako odrębna dziedzina powstała stosunkowo późno. Za jej początek przyjmuje się rok 1914, kiedy to dr Oscar Amoedo opublikował pracę doktorską pt.: „L’art. Dentaire en Medecine Legale”, czyli „Sztuka stomatologiczna w medycynie sądowej”. W tej publikacji zostało opisane zastosowanie stomatologii dla celów medycyny sądowej. Jest to opracowanie liczące ponad 600 stron, zawierające 70 ilustracji i do dziś jest ono fundamentem i kompendium wiedzy dla stomatologów. Doktor Amoedo szczególnie podkreślił rolę tej dziedziny stomatologii w identyfikacji zwłok.

Czym jeszcze zajmuje się stomatologia sądowa?

Istnieje sześć głównych obszarów stomatologii sądowej:

– identyfikacja ludzkich ciał

– identyfikacja zwłok w masowych katastrofach

– ocena dowodów w przypadkach pogryzienia

– ocena dowodów (śladów po ugryzieniach) w przypadkach maltretowania (dzieci, współmałżonkowie, osoby starsze)

– sprawy cywilne dotyczące złego traktowania

– ocena wieku

Pierwszym oficjalnie zarejestrowanym przypadkiem dentystycznej identyfikacji jest rozpoznanie 80 letniego rycerza Johna Talbota z Anglii, który zginął w bitwie pod Castillon w 1453 roku.

Dr Paul Revere (postać znana z rewolucji amerykańskiej) był pierwszym praktykiem zajmującym się identyfikacją ciał na podstawie analizy uzębienia. W latach 60. osiemnastego wieku wykonał on most z drutu srebrnego dla swojego przyjaciela Dr Josepha Warrena (również był on rewolucjonistą). W wyniku jednej z bitew rewolucji amerykańskiej Dr Warren został zabity i pochowany w nieoznakowanym grobie. Kilkanaście lat później zdecydowano się na uroczysty pochówek rewolucjonisty. Ciała swojego przyjaciela zidentyfikował właśnie Dr Paul Revere na podstawie mostu, który dla niego zrobił. W Stanach Zjednoczonych ten moment uznawany jest za narodziny stomatologii kryminalnej.  

Skąd tak duża popularność stomatologii sądowniczej?

Coraz większa popularność tej dziedziny stomatologii tłumaczona jest tym, że znajduje ona zastosowanie nie tylko przy ustalaniu tożsamości denatów, ale również w wykrywaniu przemocy domowej. Jej zaletą jest szybszy czas rozpoznania i niższe koszty w porównaniu z badaniami genetycznymi. Dowody z analizy stomatologicznej przyczyniają się do ustalenia płci, wieku, rasy oraz umożliwiają identyfikację osoby poprzez wykorzystanie dokumentacji dentystycznej.  

Każdy z nas posiada indywidualne cechy uzębienia. Znalezienie osoby o identycznym zgryzie jest trudne nawet wśród rodziny. Zęby, a uściślając szkliwo, jest najtwardszą tkanką człowieka, która nie ulega szybkiemu rozkładowi. Te czynniki powodują, że zęby stanowią idealny materiał do badań pośmiertnych w celu rozpoznania tożsamości osoby. Poza tym materiały stosowane do wypełnień są trwałe i zintegrowane z tkankami zęba co może stanowić ważne dowody sądowe. Wykonane przed śmiercią zdjęcia pan tomograficzne bywają podstawą do identyfikacji zwłok.  
 

Jak określą się osobę na podstawie uzębienia?

W przypadku gdy stomatolog sądowniczy nie ma dostępnych danych pacjenta z leczenia, to można ustalić wiele innych faktów. Można określić wiek danej osoby w chwili śmierci, nawyki żywieniowe, dietę czy status socjoekonomiczny. Wiek określa się na podstawie kolejności wyrzynania się zębów. Najdokładniejsze określenie wieku udaje się ustalić u osób do piętnastego roku życia, ponieważ wtedy zazwyczaj kończy się proces wymiany zębów mlecznych na stałe.

Wiek (u denata, który posiada tylko zęby stałe) określa się uwzględniając procesy, które zachodzą w procesie dojrzewania oraz starzenia się zębów. Są to m.in. procesy takie jak ścieranie, tworzenie cementu czy przejrzystość korzenia. Stosuje się również wykonanie pantomogramu, dzięki któremu można ocenić cech struktur niewidocznych ze względu na głębsze położenie. Niestety określenie wieku u osób, które ukończyły piętnasty rok życia jest nie do końca dokładne, ponieważ na zęby mają wpływ zróżnicowane czynniki. U osób preferujących twarde pokarmy szybciej ścierała się powierzchnia zębów, u niektórych osób występują para funkcje czy też procesy patologiczne w jamie ustnej. Wszystko to powoduje, że określenie wieku może być mylne i nieprawdziwe.

Jednym ze sposobów identyfikacji jest również nakładanie na siebie zdjęć twarzy denata ze zdjęciami czaszki tejże osoby. Stosuje się to np. w przypadkach katastrof lotniczych, gdy sama analiza DNA nie dałaby jednoznacznego wyniku, ponieważ w samolotach często znajdują się osoby spokrewnione ze sobą. Największą wartość posiadają zdjęcia, które ukazują cechy charakterystyczne uzębienia. Wtedy zidentyfikowanie osoby staje się łatwiejsze.

opr.pw