Czym jest rak jamy ustnej?

Rak jamy ustnej lokalizuje się najczęściej w obrębie języka (50%) i dna jamy ustnej (15-20%), rzadszym umiejscowieniem jest policzek, podniebienie. Istotą procesu nowotworowego jest niekontrolowany rozrost komórek, które budując się tworzą struktury zwane guzami, które uciskają i naciekają zdrowe tkanki. Zdrowe komórki podlegają działaniu różnych czynników rakotwórczych (np. chemicznych i fizycznych), co zapoczątkowuje wadliwy, niekontrolowany proces reprodukcji i skutkuje rozpoczęciem procesu nowotworzenia. Proces ten może się także rozpocząć samoistnie. Nowotwory złośliwe rozwijają się w trzech etapach: inicjacji, promocji i progresji. Czynniki rakotwórcze są aktywne w pierwszych dwóch stadiach.

Inicjacja rozpoczyna się z chwilą, gdy DNA komórki zostaje nieodwracalnie zmienione, a proces niekontrolowanego podziału będzie toczył się bez jakiekolwiek kontroli. Owa zmiana określana jest jako mutacja genetyczna komórki.

Rokowanie

Rokrocznie wzrasta ilość osób u których wykrywany jest rak jamy ustnej. Ilość nowych przypadków na całym świecie ocenia się na ok. 500 tysięcy rocznie.

Czynnikiem w największym stopniu decydującym o powodzeniu terapii jest wczesne wykrycie nowotworu. Rak jamy ustnej wykryty we wczesnym stadium rozwoju daje szansę przeżycia na poziomie 80-90%. Niestety, większość przypadków wykrywanych jest zbyt późno, a śmiertelność w tym przypadku jest wysoka i wynosi 50% u osób, u których wykryto nowotwór w okresie 5 lat od postawienia diagnozy. Połowa osób jest więc skazana na śmierć, w ciągu 5 lat od momentu postawienia diagnozy. Niezmiernie ważne jest więc poznanie wszystkich czynników ryzyka występowania nowotworów w obrębie jamy ustnej, oznak i symptomów, dostępnych badań i konieczności stosowania szeroko pojętej profilaktyki.

Czynniki ryzyka

• Wiek i płeć

Często jako czynnik ryzyka rozwoju raka jamy ustnej wskazywano wiek powyżej 40 lat. U tych pacjentów dochodzi bowiem do zmian biochemicznych i biofizycznych w procesie starzenia się komórek, co sprzyja ich zezłośliwieniu. Prawdopodobne jest także osłabienie układu odpornościowego, które postępujące wraz z wiekiem. Rak jamy ustnej częściej rozwija się u mężczyzn niż u kobiet.

• Palenie i żucie tytoniu

Substancje zawarte w dymie tytoniowym są główną i bezpośrednią przyczyną rozwoju raka jamy ustnej. Palenie jest także bardzo ważnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka krtani, gardła i płuc. 75% osób ze zdiagnozowanym rakiem jamy ustnej to palacze. Tytoń to numer jeden na liście czynników ryzyka u osób, które ukończyły 50. rok życia.

Ryzyko rozwoju raka jamy ustnej znacząco zwiększa się w przypadku, gdy łączy się ze sobą jednoczesne używanie tytoniu i spożywanie wyrobów alkoholowych. Działanie substancji rakotwórczych z dymu papierosowego jest wzmacniane przez działanie alkoholu. Osoby, które piją alkohol i palą tytoń są aż 15 razy bardziej narażone na rozwój choroby niż nie stosujący wyżej wymienionych używek.

Używanie wyrobów tytoniowych prowadzi także do rozwoju chorób periodontologicznych, raka trzustki, pęcherza moczowego, przewlekłych chorób serca i układu oddechowego.

Nie tylko palenie tytoniu, ale także jego żucie zwiększa znacząco ryzyko rozwoju raka jamy ustnej. By w pełni ograniczyć negatywne działanie tego czynnika, najlepiej całkowicie zrezygnować z kontaktu z wszelkimi produktami tytoniowymi, także pod postacią np. tabaki.

• Alkohol

Przewlekłe i intensywne spożywanie napojów alkoholowych, szczególnie wysokoprocentowych zwiększa ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej. Szacuje się, że rozwój 2 do 4% wszystkich przypadków nowotworów spowodowany jest nadmierną konsumpcją alkoholu.

Zaobserwowano bardzo silny związek pomiędzy piciem alkoholu a występowaniem raka górnego odcinka przewodu pokarmowego. Alkohol jest bezpośrednią przyczyną rozwoju raka jamy ustnej, przełyku i gardła. Niemal 50% przypadków raka jamy ustnej, gardła i krtani wiąże się z nadmiernym piciem. W przypadku innych nowotworów, alkohol wywiera pośredni wpływ na ich rozwój poprzez nasilenie procesów rakotwórczych. Naukowcy podejrzewają, że alkohol ma związek z powstawaniem zmian nowotworowych w obrębie wątroby, sutka i jelita grubego.

• Wirus HPV

Wirus ludzkiego brodawczaka (HPV – human papilloma virus) wpływa na rozwój nowotworów jamy ustnej, szczególnie w jej tylnich częściach (ustna część gardła, język, części migdałków). Wirus jest transmitowany pomiędzy partnerami w czasie trwania aktu seksualnego. Odmiana wirusa zwana HPV16 jest bezpośrednią przyczyną rozwoju raka jamy ustnej a także raka szyjki macicy (90% przypadków), penisa, odbytnicy. W młodszej grupie wiekowej, u niepalących osób, potwierdzonym czynnikiem ryzyka jest wirus HPV.

• Czynniki fizyczne

Istnieje także fizyczny czynnik ryzyka w postaci promieniowanie ultrafioletowego. Może ono być przyczyną rozwoju raka wargi, jak również nowotworów skóry w innych lokalizacjach. Do czynników fizycznych zaliczyć można także bezpośrednie oddziaływanie na tkanki ostrych obiektów, tj. źle dopasowana proteza zębowa, stałe drażnienie języka ostrymi krawędziami zębów.

Diagnostyka

Jednym z największych problemów diagnostyki raka jamy ustnej jest to, że nowotwór ten jest niezauważany przez samych pacjentów we wczesnych stadiach rozwoju, najczęściej też jego rozwojowi nie towarzyszą dolegliwości bólowe. Ból pojawia się relatywnie późno, dlatego też chorzy zgłaszają się do lekarza z zaawansowanymi postaciami choroby.

Szczególnie ważne miejsce w diagnozowaniu nowotworów w obrębie jamy ustnej zajmują dentyści, którzy mogą poszukiwać niebezpiecznych zmian w jamie ustnej podczas rutynowych kontroli w gabinecie stomatologicznym.

Badanie wzrokiem i dotykiem ma na celu wykrycie ewentualnych zmiany w strukturze anatomicznej jamy ustnej – guzów, szczelin czy owrzodzeń. Oprócz tego, lekarze poszukują obszarów o odmiennym zabarwieniu – białawym lub silnie zaczerwienionych. Inne symptomy to bryła lub masa wyczuwana językiem, trudności w przełykaniu, mowie, żuciu, chrypka trwająca od dłuższego czasu lub jakiekolwiek drętwienia w okolicy twarzowej i jamie ustnej. Sygnałem ostrzegawczym może być także jednostronny ból twarzy lub ucha.

W celu postawienia dokładnej diagnozy, lekarze kierują swoich pacjentów na wykonanie biopsji, a także dokonują prostego badania obrazowego przy pomocy urządzenia o nazwie VELscope. Zdjęcie rentgenowskie oraz tomografia komputerowa i magnetyczny rezonans jądrowy mogą również okazać się niezbędne do określenia umiejscowienia i rozległości obszarów objętych procesem chorobowym.

Ważne jest, by diagnoza była postawiona jak najszybciej, znacznie zwiększa to szansę na wyleczenie.

VELscope

VELscope to urządzenie umożliwiające diagnozowanie i wykrywanie wczesnych zmian zapalnych i nowotworowych błony śluzowej jamy ustnej i języka.

VELscope emituje bezpieczne niebieskie światło, które w jamie ustnej wywołuje fluorescencję tkanek. Specjalny opatentowany system filtrów optycznych w końcówce VELscope umożliwia operatorowi natychmiastowe obejrzenie zróżnicowanego obrazu fluorescencji tkanek jamy ustnej, co pomaga odróżnić tkankę zdrową, od tej która jest objęta procesem chorobowym. Tkanka o zmienionym obrazie jest widoczna jako nieregularny ciemny obszar, który wyraźnie odcina się od zdrowej tkanki widzianej jako zielony fluorescencyjny wzór.

Badanie przy użyciu VELscope'a jest całkowicie bezpieczne dla zdrowia i bezbolesne, pozwala postawić natychmiastową diagnozę. Wykonanie badania nie wiąże się z powstawaniem jakichkolwiek przebarwień, nie wymaga płukania ust przykrymi w smaku preparatami. Czas niezbędny na przeprowadzenie badania to 1-2 minuty.