Parafunkcje narządu żucia – dlaczego nie należy ich lekceważyć?

Choć parafunkcje narządu żucia są diagnozowane u coraz większej liczby osób, większość pacjentów nie ma pojęcia, co znaczy ten termin i nie jest świadoma wagi problemu.

Parafuncje narządu żucia to inaczej nieprawidłowe, szkodliwe nawyki ruchowe, często wykonywane przez pacjentów bezwiednie, np. podczas snu lub po wpływem stresu. Stomatolodzy wyróżniają dwa typy parafunkcji: niezwarciowe, czyli odbywające się bez kontaktów górnych i dolnych zębów oraz zwarciowe, wykonywane z kontaktem zębów przeciwstawnych.

Do parafunkcji niezwarciowych zaliczamy: odruchowe nagryzanie błony śluzowej warg i policzków, mimowolne błądzenie językiem po zębach, obgryzanie ołówków, długopisów, paznokci, a także nawykowe żucie gumy. Parafunkcje niezwarciowe często występują również u osób noszących kolczyk w języku i mogą polegać na częstym przygryzaniu lub ssaniu ozdoby, stukaniu lub zahaczaniu kolczykiem o zęby. Do parafunkcji niezwarciowych zaliczamy też nawyki niektórych grup zawodowych, np. przytrzymywanie nici i igieł zębami przez krawców.
Natomiast parafunkcje zwarciowe mogą przybrać formę bezwiednego zaciskania, stukania i/lub zgrzytania zębami (bruksizm).

Jak wykazały badania, te pozornie nieszkodliwe przyzwyczajenia wpływają fatalnie na stan naszych zębów, a w dłuższej perspektywie czasowej zaburzają pracę mięśni twarzy i stawów skroniowo-żuchwowych.

Za najbardziej destrukcyjną parafunkcję narządu żucia uważany jest bruksizm. Jego konsekwencją może być okresowa nadwrażliwość zębów, patologiczne starcie zębów naturalnych, utrata estetyki uzębienia, uporczywe bóle głowy, stawów skroniowo-żuchwowych lub mięśni. Niestety, bruksizm często występuje wraz z innymi parafunkcjami, zwiększając ich szkodliwy wpływ na funkcjonowanie układu narządu żucia.

Pacjenci często nie mają pojęcia, że cierpią na bruksizm, gdyż patologia ta ujawnia się głównie w czasie snu, poza świadomością śniącego. Często pierwszą osobą, która diagnozuje tę przypadłość, bywa stomatolog, prawidłowo interpretujący objawy wskazujące na obecność parafunkcji. Symptomem bruksizmu mogą być np. tarczki wytarcia, czyli wyraźnie odgraniczone starcie szkliwa na brzegach siecznych i guzkach zębów występujące poza zakresem ruchów funkcjonalnych żuchwy; krwawe wybroczyny lub bliznowate zgrubienie błony śluzowej policzka na wysokości powierzchni żujących zębów bocznych, przerost mięśni żwaczy itp.

Parafunkcje niszczą nie tylko zęby. Wieloletnie szkodliwe nawyki ruchowe z czasem oddziałują na cały narząd żucia i stają się przyczyną jego dysfunkcji. Jak wiemy, narząd żucia człowieka jest wyjątkowo złożonym i dynamicznym układem, w skład którego wchodzą: stawy skroniowo-żuchwowe, mięśnie oraz zęby. Wszystkie te elementy ściśle ze sobą współpracują, wszystkie są ze sobą funkcjonalnie powiązane. Dlatego jeżeli zaczyna szwankować jeden element, po pewnym czasie zaburzeniu ulega cały układ.

Reasumując: parafunkcja uruchamia proces, który może trwać wiele lat i w pierwszym etapie nie powodować większych dolegliwości. Dzieje się tak dlatego, iż narząd żucia, na który składają się zęby, mięśnie twarzoczaszki oraz stawy, początkowo próbuje się zaadaptować do patologicznych warunków, jednak z czasem ten mechanizm kompensacji zawodzi, a problemy zaczynają narastać. W końcu parafunkcje doprowadzają do przeciążenia mięśni i stawów skroniowo-żuchwowych, a także nieprawidłowego ustawienia żuchwy. Dlatego nie lekceważmy parafunkcji (zwłaszcza zwarciowych) i pod opieką stomatologa odpowiednio wcześnie zacznijmy je leczyć.

B.Sz.