Olejki eteryczne w płynach do płukania jamy ustnej

Nawet pięć razy więcej powierzchni wolnych od płytki nazębnej przy stosowaniu płynów na bazie 4 olejków eterycznych – informuje The Journal of the American Dental Association.

Pomimo dostępności środków profilaktycznych, na przewlekłe zapalenie dziąseł na całym świecie cierpi ponad 90% ludzi (1). W Polsce wśród dorosłych osób ponad 98% cierpi na choroby przyzębia (2), a prawie 100% – na próchnicę zębów (3). Co mogłoby zmienić te przerażające statystyki?

Płytka nazębna jest główną przyczyną zapalenia dziąseł, a zatem jej kontrola ma zasadnicze znaczenie (4). Powszechne występowanie chorób jamy ustnej wskazuje jednak, że model wystarczająco dobrego stanu zdrowia jamy ustnej można poprawić w ramach codziennej higieny jamy ustnej (4). Podczas gdy aktualne zalecenia w zakresie domowej higieny skupiają sie na szczotkowaniu i czyszczeniu przestrzeni międzyzębowych, badania kliniczne wykazały dodatkowe korzyści płynące ze stosowania płynów do płukania jamy ustnej na bazie 4 olejków eterycznych (mentolu, tymolu, eukaliptolu, salicylanu metylu) jako optymalnej metody ograniczającej powstawanie biofilmu bakteryjnego płytki nazębnej (4-7) .

Mycie zębów szczoteczką i inne metody mechaniczne czyszczenia przestrzeni międzyzębowych usuwają wprawdzie płytkę nazębną, jednak należy pamiętać, że powierzchnia zębów stanowi jedynie 25% powierzchni jamy ustnej narażonej na działanie szkodliwych bakterii (8). Inne obszary w jamie ustnej mogą pełnić rolę rezerwuarów bakterii, które mogą ponownie skolonizować zęby wkrótce po zastosowaniu profilaktyki lub leczenia stomatologicznego (5). Bez optymalnej higieny jamy ustnej bakterie mogą rozwinąć się w złożony, trójwymiarowy biofilm w ciągu zaledwie kilku dni (9).

Odkładanie się biofilmu bakteryjnego płytki nazębnej zwiększa ryzyko próchnicy, zapalenia dziąseł i chorób przyzębia (12-13). Płyny do płukania jamy ustnej na bazie 4 olejków eterycznych przenikają głęboko do dolnych warstw płytki nazębnej, niszcząc ściany komórek bakteryjnych i hamując działanie enzymów. Ten mechanizm działania rozbija biofilm bakteryjny płytki nazębnej, rozluźniając i rozpuszczając ją w miejscach trudno dostępnych dla szczoteczki lub urządzenia do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych (14-16).

Przełomowa analiza, opublikowana w The Journal of the American Dental Association, oceniła badania kliniczne z punktu widzenia wyników mających zastosowanie w praktyce klinicznej. Analiza skoncentrowała się na randomizowanych badaniach klinicznych ze ślepą próbą i z zastosowaniem placebo (zarówno opublikowanych, jak i nieopublikowanych). Oceniała ona wpływ stosowania płynu do płukania jamy ustnej na bazie 4 olejków eterycznych obok mechanicznych metod czyszczenia zębów, w porównaniu ze stosowaniem wyłącznie mechanicznych metod higieny jamy ustnej u pacjentów z niskim lub średnim poziomem płytki nazębnej. Skala zbiorczej analizy jest godna uwagi – ponad 4 dekady gromadzenia danych z 29 badań trwających 6 miesięcy i z udziałem ponad 5000 pacjentów (10).

Wyniki analizy wskazują na zmianę schematu w codziennej higienie jamy ustnej. W ramach analizy, zgodnie z praktyką kliniczną, badania oceniano np. w odniesieniu do powierzchni wolnych od płytki nazębnej charakteryzujących się niewielką ilością lub brakiem płytki. Wyniki analizy wykazały klinicznie istotne korzyści wynikające ze stosowania dwa razy dziennie płynu do płukania jamy ustnej na bazie 4 olejków eterycznych, w porównaniu ze stosowaniem samych metod mechanicznych. Po 6 miesiącach u pacjentów stosujących płyn do płukania jamy ustnej na bazie 4 olejków eterycznych stwierdzono prawie 5 razy więcej powierzchni wolnych od płytki nazębnej oraz ponad 2 razy więcej powierzchni wolnych od chorób dziąseł niż u pacjentów stosujących wyłącznie metody mechaniczne. Ponadto, 11 razy więcej pacjentów stosujących płyn do płukania jamy ustnej na bazie olejków eterycznych uzyskało 75% powierzchni wolnych od płytki nazębnej (10-11).

Lepszy stan zdrowia jamy ustnej u każdego pacjenta rozpoczyna się od włączenia nowego modelu higieny jamy ustnej do najlepszych praktyk klinicznych. Model ten uznaje higienę jamy ustnej za integralną część ogólnego stanu zdrowia, zaspokaja potrzeby i wymagania pacjentów oraz prawo każdej osoby do osiągnięcia dobrego stanu zdrowia jamy ustnej, a także przechodzi od tradycyjnego podejścia leczniczego do profilaktyki i promowania dobrego stanu zdrowia jamy ustnej (17). Profilaktyczna, codzienna higiena jamy ustnej rozpoczyna się w domu. Wprowadzenie długoterminowego modelu higieny jamy ustnej obejmującego stosowanie płynu do płukania na bazie olejków eterycznych i zapewniającego prawie 5 razy więcej powierzchni wolnych od płytki nazębnej może stanowić istotną kwestię dla lekarzy dentystów, którzy pragną zaproponować swoim pacjentom najwłaściwszą codzienną higienę jamy ustnej (10-11). Lepszy stan zdrowia jamy ustnej jest nie tylko możliwy, ale również osiągalny poprzez codzienne stosowanie 3-stopniowej profilaktyki – szczotkowania, nitkowania i płukania jamy ustnej płynem na bazie 4 olejków eterycznych.

Piśmiennictwo:

1. Coventry J, Griffiths G, Scully C, Tonetti M. Periodontal disease. Brit Med. J. 2000;321(7252):36-39.
2. Ocena stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowania w populacji polskiej w wieku 35-44 i 65-74 lat. Badania epidemiologiczne wykonane w 2013 roku w ramach programu polityki zdrowotnej „Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015, Ministerstwo Zdrowia.
3. Wyniki badań epidemiologicznych prowadzonych w ramach programu „Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej” w 2010 r. Ministerstwo Zdrowia.
4. Gunsolley JC. Clinical efficacy of antimicrobial mouthrinses. J Dent. 2010;38(suppl 1):S6-S10.
5. Boyle P, Koechlin A, Autier P. Mouthwash use and the prevention of plaque, gingivitis and caries. Oral Dis. 2014;20(suppl 1):1-68.
6. Gunsolley JC. A metaanalysis of six-month studies of antiplaque and antigingivitis agents. J Am Dent Assoc. 2006;137(12):1649-1657.
7. Swango PA. Regular use of antimicrobial mouthrinses can effectively augment the benefits of oral prophylaxis and oral hygiene instructions at 6-month recall intervals in reducing the occurrence of dental plaque and gingivitis. J Evid Base DentPract. 2012;12(12):87-89.
8. Kerr WJS, Kelly J, Geddes DAM. The areas of various surfaces in the human mouth from nine years to adulthood. J Dent Res. 1991;70(12):1528-1530.
9. Marsh PD. Dental plaque. W: Marsh PD, Martin MV, eds. Oral Microbiology. Wyd. 5. Nowy Jork, NY: Churchill Livingstone Elsevier; 2009:74-102.
10. Araujo M, Charles C, Weinstein R i in. Meta-analysis of the effect of an essential oil-containing mouthrinse on gingivitis and plaque. J Am Dent Assoc. ID skryptu: 539-14.RI.
11. Na podstawie metaanalizy w Araujo i in. i/lub analiz testów post-hoc.
12. Nield-Gehrig JS. Dental plaque biofilms. J Dent Hyg. 2005;14(1):13-17.
13. Socransky SS, Haffajee AD. Dental biofilms: diffi cult therapeutic targets. Periodontol 2000. 2002;28(1):12-55.
14. Foster JS, Pan PC, Kolenbrander PE. Effects of antimicrobial agents on oral biofilms in a saliva-conditioned flowcell. Biofilms. 2001;1:5-12.
15. Minah GE, DePaola LG, Overholser CD i in. Effects of 6 months use of an antiseptic mouthrinse on supragingival dental plaque microflora. J ClinPeriodontal. 1989;16:347-352.
16. Walker C, Clark W, Wheeler T, Lamm R. Evaluation of microbial shifts in supragingival plaque following long-term use of an oral antiseptic mouthrinse. J Dent Res. 1989;68:412.
17. Glick M, da Silva OM, Seeberger GK i in. FDI Vision 2020: shaping the future of oral health. Int Dent J. 2012;62(6):278-291.