Nieodpłatne usługi a kasa fiskalna

W lutym br. Maciej Hamankiewicz skierował do Ministerstwa Finansów list, w którym wyraził wątpliwości odnośnie ewidencjonowania nieodpłatnych (bez pobierania wynagrodzenia) usług medycznych – czy należy je ewidencjonować na kasie fiskalnej. Chodzi tutaj o czynności lekarskie typu: wystawienie recepty dla samego siebie („pro auctore”), dla członków najbliższej rodziny („pro familiae”), ale i osób, które formalnie nie są uprawnione do uzyskania recepty „pro familiae”: innych lekarzy lub członków dalszej rodziny oraz w miejscu wezwania. W odpowiedzi na te wątpliwości Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Jarosław Neneman poinformował, że zgodnie z przepisami dotyczącymi podatku od towarów i usług podatnicy, którzy dokonują sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, mają obowiązek ewidencjonować obroty i kwoty podatku należnego na kasach rejestrujących.

Co należy rozumieć pod pojęciem „sprzedaż”?
1. odpłatną dostawę towarów;
2. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
3. eksport towarów;
4. wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Podatek od towarów i usług nakładany jest w przypadku:
1. odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju;
2. eksportu towarów;
3. importu towarów na terytorium kraju;
4. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
5. wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

Jak wynika z powyższej listy – czynności, które są uznawane za sprzedaż i wymagają zapłacenia podatku – mają charakter odpłatny. Jednakże przepisy określają również czynności, które nie są odpłatne, ale są w świetle prawa zrównywane z odpłatnymi. O jakie czynności chodzi? Jeśli podatnik wykorzystuje towary, które stanowią cześć majątku prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa do swoich lub zatrudnianych przez siebie pracowników prywatnych celów – przekazuje je nieodpłatnie lub (w ujęciu ogólnym) używa do celów, które nie są związne z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą, a podatek VAT od powyższych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu – uznawane jest to za odpłatną dostawę towarów.

A zatem za odpłatne świadczenie usług uznaje się:
1. użycie towarów, które stanowią część majątku przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników lub, bardziej ogólnie, do celów innych niż działalność jego przedsiębiorstwa, w przypadkach kiedy VAT od takich towarów podlegał w całości lub w części odliczeniu;
2. nieodpłatne świadczenie usług przez podatnika na prywatny użytek jego lub jego pracowników, lub bardziej ogólnie, do celów innych niż działalność jego przedsiębiorstwa.

Jednocześnie zgodnie z przepisem Dyrektywy WE – państwa członkowskie mogą odstąpić od stosowania tych przepisów pod warunkiem, że takie odstępstwo nie zakłóci konkurencji.

Analiza przepisów Dyrektywy WE pozwala na wyprowadzenie wniosku, iż ratio legis tych regulacji ma zapobiec sytuacjom, gdy nieodpłatne świadczenie usług bądź dostawa towarów z uwagi na swój charakter (bez wynagrodzenia) naruszałaby konkurencję, zasady neutralności, zasady faktycznego opodatkowania konsumpcji (wynika to z konstrukcji podatku VAT) – podatek od wartości dodanej obciąża konsumpcję – oraz zasady powszechności opodatkowania.

Nie ma to miejsca w sytuacjach, które wymienił w swym liście Maciej Hamankiewicz. Wart podkreślenia jest fakt, że nie mamy tu do czynienia z udzielaniem przez lekarzy i lekarzy dentystów porad lekarskich (świadczeniem usług medycznych) w ramach których wystawiane są analizowane recepty. Zgodnie z przepisami – usługi w zakresie opieki medycznej, które służą profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia i świadczone są w ramach wykonywania zawodów lekarza i lekarza dentysty są zwolnione od podatku. A zatem – jeśli usługi, o których mowa, służyłyby celom przewidzianym w tym przepisie, to nawet w przypadku pobierania za nie opłat (które podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT ) musiałyby zostać zarazem uznane za zwolnione od podatku. A zatem świadczenie tego typu usług nie wiązałoby się z obowiązkiem płacenia podatku należnego z tego tytułu. Analogiczna sytuacja zachodziłaby w przypadku realizowania tych czynności bez wynagrodzenia.

Stąd wniosek, że przepis który odnosi się do nieodpłatnego świadczenia usług, nie znajduje zastosowania w odniesieniu do tych czynności, które w sytuacji, gdyby zostały uznane za podlegające opodatkowaniu – zostałyby zwolnione od podatku.

W tym przypadku pozostawienie ich poza zakresem u.p.t.u. nie prowadzi do naruszenia wymienionych wyżej zasad, które należałoby uznać za uzasadniające zrównanie takich czynności z czynnościami odpłatnego świadczenia usług.

W konsekwencji – czynności te jako nieobjęte zakresem u.p.t.u. nie mogą również zostać uznane za mieszczące się w pojęciu sprzedaży, a tym samym za objęte obowiązkiem ewidencjonowania przy użyciu kasy rejestrującej.

BZ

Źródło: NIL