Niedoceniane ślinianki

Ponad 30% pacjentów skarży się na suchość w jamie ustnej (kserostomię), będącą efektem zmniejszenia lub całkowitego zahamowania wydzielania śliny.

Niedobór śliny objawia się uczuciem suchości bądź lepkości w ustach, pieczeniem warg i języka, utrudnionym połykaniem i mówieniem. Brak śliny jest także przyczyną problemów z odczuwaniem smaków, pękaniem warg i większą podatnością błony śluzowej na owrzodzenia. Istnieją jednak bardziej poważne skutki kserostomii. Jak wiemy – ślina pełni w jamie ustnej bardzo ważną funkcję: chroni nasze zęby przed powstawaniem zmian erozyjnych, a tym samym – przed tworzeniem się kamienia nazębnego. Ponadto zawiera substancje istotne dla procesu remineralizacji, czyli samoistnej, naturalnej naprawy uszkodzonego szkliwa. Tak więc niedobór śliny skutkuje szybszym rozwojem próchnicy i większą podatnością jamy ustnej na grzybicę.

Kserostomia może być wywołana przez różne czynniki: stres, palenie papierosów, narkotyki, chemioterapię, przyjmowanie niektórych leków, odwodnienie, niektóre choroby układowe, oddychanie przez usta, a nawet nadmiar soli w diecie. Niekiedy jednak za zaburzone wydzielanie śliny odpowiadają same ślinianki, a dokładniej – toczące się w nich procesy zapalne.

Rodzaje ślinianek
Wyróżnia się duże i małe gruczoły ślinowe. Duże ślinianki są narządem parzystym, charakteryzującym się symetrycznym położeniem oraz porównywalnym kształtem i wielkością. Do dużych gruczołów ślinowych zaliczamy: ślinianki przyuszne, podżuchwowe i podjęzykowe. Największe są ślinianki przyuszne znajdujące się po obu stronach żuchwy, do przodu od małżowin usznych. Ślinianki podżuchwowe położone są z tyłu jamy ustnej, przyśrodkowo w stosunku do kątów żuchwy. Natomiast ślinianki podjęzykowe – najtrudniejsze do uwidocznienia – znajdują się po obu stronach języka, pomiędzy mięśniami gnykowo-językowymi i żuchwowo-gnykowymi.

Poza dużymi gruczołami ślinowymi za produkcję śliny odpowiedzialne są również tysiące małych gruczołów ślinowych rozsianych w obrębie całej błony śluzowej jamy ustnej.

Na co mogą zachorować Twoje ślinianki?
W większości przypadków zmiany chorobowe występują w jednej ze ślinianek. Wyjątek stanowią zapalenia na tle wirusowym, stany obrzękowe ślinianek w przebiegu różnych chorób układowych i zaburzeń metabolicznych, a także schorzenia na tle immunologicznym.

Najczęstszym schorzeniem ślinianki jest kamica (w 90% dotyczy gruczołów podżuchwowych, w przyusznych należy do rzadkości). W dalszej kolejności wyróżniamy wirusowe zapalenie ślinianek (świnka) oraz zapalenie na tle bakteryjnym (wywołane gronkowcami lub paciorkowcami). Chory gruczoł ślinowy jest bolesny i obrzęknięty, wydziela mniej śliny. U osób z osłabioną odpornością zapalenie może doprowadzić do powstania ropni w miąższu ślinianki lub skończyć się na ropowicy szyi.

Kolejnym schorzeniem ślinianek są tzw. sialozy – choroby o różnorodnej i nie do końca wyjaśnionej etiologii, które zwykle dotykają obydwu gruczołów. Przypuszcza się, że sialozy wiążą się z zaburzeniami endokrynologicznymi, metabolicznymi i układu wegetatywnego. Do typowych objawów choroby należą: bezbolesny obrzęk gruczołów ze zmniejszonym wydzielaniem śliny, które powoduje pieczenie, suchość, utrudnione połykanie, kaszel. Najczęstszymi sialozami jest choroba Mikulicza i zespół Sjögrena.

Ostatnią grupę chorób stanowią nowotwory. Większość z nich występuje w śliniance przyusznej i ma postać niezłośliwego gruczolaka (około 75% wszystkich guzów). Nowotwory złośliwe występują dużo rzadziej (około 10% wszystkich guzów) i są to z reguły raki płaskonabłonkowe lub wieloletnie gruczolaki wielopostaciowe, które uległy zezłośliwieniu.